“Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

Umumiy mehnat taqsimoti - bu, makroiqtisodiyot ishlab chiqarishining 
eng yirik tarmoqlar, chunonchi, qishloq xo’jaligi, sanoat, qurilish, transport va 
hokazolarga ajratilishidir. 
Umumiy mehnat taqsimoti – bu, kishilar faoliyatining ishlab chiqarish va 
noishlab chiqairish sohalari o’rtasidagi mehnat taqsimoti, bu sohalar orasida esa, 
sanoat, qishloq xo’jaligi, transport aloqa savdo, hal= ta’limi, fan davlat 
boshqaruvi, madaniyat, sanat vaxokazolar o’rtasidagi mehnat taqsimoti kiritiladi. 
Ana shu sohalar o’ratasilagi xodimlarning taqsimlanishi umumiy mehnat 
taqsimoti va jamiyatning ayrim mamlakat va uning mintaqasi ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishi jarayonida o’zgarishlar tasnifi bo’lib xizmat qilishi mumkin
7
.
Xususiy mehnat taqsimoti – bu, ham makroiqtisodiyot ishlab chiqarish 
yirik tarmoqlarining tur va kichik turlarga ajratilishidir. Sanoat tarmog’i, masalan, 
mashinasozlik, to’qimachilik va hokazo sohalarga ajratiladi, to’qimachilik 
sohasining ichida esa ip gazlama, jun gazlama va hokazo sohalari bo’ladi.
7
Абдурахмонов, Қ.Х., Холмўминов Ш.Р., «Меҳнат иқтисодиёти ва социологияси»-ўқув қўлланма.Т.:ТДИУ, 
2004,20 бет 

---

91 
Xususiy mehnat taqsimoti umumiy mehnat taqsimotinig soxalar va 
tarmoqlar ichidagi taqsimotni nazarda tutadi. Masalan, sanoat tarmoqlari kichik 
sohalar, birlashmalar, ayrim korxonalarga bo’linadi; qishloq xo’jaligi dehqonchilik 
va chorvachilikka, ular ichida esa iqtisoslashtirilgan tarmoqLarga (g’alla, paxta, 
kartoshka yetishtirish, bug’doychilik, gusht, sut, jun yetishtirish va shu kabilarga) 
bo’linadi. Sanoatda bo’lgani kabi qishloq xo’jaligida ham xususiy mehnat 
taqsimotining pirovard bosqichi iqtisoslashtirilshan ayrim korxona xisoblanadi. Bu 
xildagi xususiy mehnat taqsimoti noishlab chiqarish soxasining har qanday 
tarmog’ida: xalq ta’limida, tibbiyotda, transportda, davlat boshqaruvi va 
xakozalarda mavjuddir