Microsoft Word chingiz aytmatov oqkema lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
31
Hammasi bekor gap, qachonki bir tiyin uchun bir-birimizning yoqamizdan olib, turmaga tiqishga 
tayyor bo‘lsak. Qanaqasiga bug‘u avlodidan bo‘laylik, Bug‘u ilgari vaqtda bo‘lgan, odamlar bug‘uga 
ishonishgan. Naqadar befahm va sodda bo‘lishgan-a o‘sha zamonning odamlari, kulgili! Endi esa 
hamma madaniyatli, hamma savodli. Kimga keragi bor buni, bu ertakni yosh bolalarga aytsa boshqa 
gap. 
Shu voqeadan keyin O‘razqul boshqa hech kimga, hech qanaqa tanishga, hech qanday 
qabiladoshga, hatto Shoxdor ona bug‘uning ming tuqqani bo‘lsa hamki, bironta novdani, bironta 
cho‘pni bermaslikka ont ichdi. 
Yana yoz keldi. Ko‘m-ko‘k tog‘li yaylovlarda o‘tovlar oqarib, yer-ko‘kni podalarning shovqin-
suroni tutib, ariqlarda va daryoda suv tortilib qoldi. Quyosh porlagan, sarxush qimiz hidi kelar, gul 
bo‘yi ufurardi. Ochiq havoda o‘tovlarning oldida, ko‘m-ko‘k maysalar ustida, oshna-og‘aynilar 
davrasida o‘tirib qimiz ichib, qo‘zi go‘shtiga to‘yib kayf qilishga nima yetsin. Keyin esa boshni 
aylantirish uchun bir stakan aroqni simirib, shunday kayfga kelasanki, o‘zingni go‘yo daraxtlarni ildizi 
bilan qo‘porib tashlagudek yoki bo‘lmasa anovi tog‘ning boshini uzib olgudek his qilasan... 
Bunday kunlarda O‘razqul ichgan ontini unutardi. 
Katta o‘rmonning katta xo‘jayini deb atashlari unga naqadar xush kelardi. Yana va’dalar berdi, 
yana hadyalar qabul qildi. Yana qadimiy qarag‘aylar qaysi birlarining kuni bitib, kuz kelganda umri 
tugashini sezmasdi. 
Kuz esa hosili o‘rib olingan dalalardan sezdirmay kelib, tog‘ sari pinhona siljidi-da, butun atrofni 
qoplab oldi. U bosib o‘tgan yo‘lda maysalar sarg‘aydi, o‘rmonni xazonrezgi bosdi. 
Mevalar pishdi. Qo‘zilar to‘qli bo‘ldi. Ularni alohida otarlarga - to‘qlilarni alohida, qo‘ylarni 
alohida to‘daga ayirishdi. Ayollar yig‘ilgan sarig‘ yog‘ni meshga joylab olishdi. Erkaklar vodiyga kim 
birinchi bo‘lib qaytishi haqida gurung qilishardi. Ketish oldidan esa yozda O‘razqul bilan 
gaplashganlar falon kuni, falon soatda va’da qilingan yog‘ochga mashina olib o‘rmonga kelishlari 
haqida uni ogohlantirib qo‘ydilar. 
Mana shu bugun kechqurun ikkita qarag‘ay yog‘och olib ketgani pritsepli mashina keladi. 
Qarag‘ayning bittasi pastda tayyor turibdi, mashina keladigan joyga daryodan o‘tkazib qo‘yilgan. 
Ikkinchisini mana, pastga olib tushishyapti. Agar O‘razqul hozir ushbu yog‘och ustidan yeb-
ichganlarini qusish imkonini topgandami, hozir chidashga majbur bo‘layotgan bu azob-uqubatlardan 
qutulish uchun shu zahotiyoq qusib tashlagan bo‘lardi. 
Afsuski, o‘zining tog‘dagi la’nati bu takdirini o‘zgartirishga qodir emas: mashina tunda yog‘och 
olib ketish uchun shu bugun kechqurun pritsepi bilan keladi. 
Hamma ish o‘ngidan kelsa yaxshiku-ya: yo‘l sovxoz o‘rtasidan, to‘g‘ri idoraning oddidan o‘tadi, 
boshqa yo‘l yo‘q, sovxozga esa militsiya, gosinspektsiya kelib turadi. U yerda yana rayondan kelganlar 
ham bordir? Ularning ko‘ziga yog‘och ortgan mashina duch kelib qolsami: «Xo‘sh, yog‘ochni 
qayokdan olib kelyapsiz va qayoqqa?» - deb surishtira boshlashadi. 
Bu xayoldan O‘razqulni sovuq ter bosib ketdi. Hamma-hamma narsaga - boshi ustida aylanayotgan 
zag‘chalarga, baxtsiz Mo‘min cholga, bundan uch kun burun shaharga kartoshka sotgani ketgan 
dangasa Seydahmadga g‘azabi jo‘sh urib ketdi. U tog‘dan yog‘och olib tushilishini bilardi-ku axir! 
Demak, sezdirmay jo‘nab qolgan... Endi faqat bozordagi ishlarini bitirgandan keyingina qaytadi. 
Bo‘lmasa O‘razqul, chol bilan ikkalasini yog‘och sudrab kelishga jo‘natib, o‘zi bu azobdan qutulgan 
bo‘lardi. 
Lekin Seydahmad uzokda, zag‘chalarga ham qo‘l yetmaydi. Hammasining alamini xotinidan olishi 
mumkin - lekin uyga yetish amri mahol. Birgina Mo‘min chol bor. Tog‘dan nafasi bo‘g‘ilib, qahr-
g‘azabi ortib, har qadamda og‘zidan oq it kirib, qora it chiqib kelayotgan O‘razqul otga ham, uning 
orqasidan kelayotgan cholga ham rahm qilmay, changallar orasidan yo‘l soldi. Bu ot harom o‘lsa 
mayli, bu chol o‘lsa ham mayli, yuragi yorilib o‘zi o‘lsa ham mayli. O‘razqulning sha’ni va amaliga 
yarashmagan, uning ko‘nglidagidek bo‘lmagan bu dunyoga o‘t tushsin. 

---

Chingiz Aytmatov. Oqkema (qissa)