Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

Ikkinchi lafz: «Ilm». U Alloh taoloning oyatlarini va bandalari, maxluqlari haqidagi 
ishlarini bilishga qo‘llanilar edi. Hazrati Umar (r.a.) vafot etgan vaqtlarida Abdulloh ibn 
Mas’ud (r.a.): «Ilmning o‘ndan to‘qqizi o‘ldi», deya «ilm» lafzini «alif» va «lom» bilan 
ma’rifa qilib aytganlar. So‘ng uni Alloh taoloni bilish ilmi, deb tushuntirishdi. Odamlar ilm 
lafzini boshqa fanlarga qo‘llay ketishdi. Hatto u fiqhiy va fiqhiy bo‘lmagan masalalar 
haqida tortishadigan kishining bahs-munozarasi sifatida mashhur bo‘ldi. Shundan so‘ng: 
«U ilmda olim, u ilmda sher kabi», deyiladigan bo‘ldi. Kim fiqhiy masalalar ustida 
bahslashmasa, u bilan shug‘ullanmasa, zaiflar, ilmsizlar qatorida ko‘rildi, ilm ahlidan 
hisoblanmadi. Lekin ilm va ulamolarning fazilati haqida vorid bo‘lgan hadislarning 
ko‘pchiligi Alloh taoloni, Uning hukmlari, af’ollari va sifatlarini bilgan ulamolar haqida 
kelgan. Hozir esa, ixtilofli masalalardagi tortishayotgan kishiga nisbatan qo‘llanilmoqda. 
Holbuki, u tafsir, hadis, mazhab ilmi va boshqa ilmlardan mutlaqo bexabar. Ilm lafzini 
o‘rinsiz yerlarda qo‘llash natijasida ilm talabida bo‘lgan bir qancha kishi bahsli va ixtilofli 
masalalar bilan mashg‘ul bo‘lib qolmoqda. 
Uchinchi lafz: «Tavhid». Bu ibora hozirgi paytda kalom san’atini va mujodala uslubini 
bilish, xusumatchisining ziddiyatli taraflarini o‘rganish, u haqda ko‘p savol berib, og‘iz 
ko‘pirtirish, shubhalarni qo‘zg‘ash va ularni mulzam qilish kabi ishlarga ishlatiladigan 
bo‘lib qoldi. Hatto u bilan mashg‘ullardan bir toifasi o‘zlariga adolat va tavhid ahli deya 
laqab qo‘yib olishdi va mutakallimlarni tavhid olimlari deya nomlashdi. Holbuki, bu yo‘lga 
xos bo‘lgan narsalardan birortasi ham ilk asrda ma’lum emas edi. Balki kim bahs-janjal 

---

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy