Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

Iste’mol krediti. Iste’mol krediti aholi ehtiyojlarini qondirishga 
mo‘ljallangan. U tovar yoki pul shakllarida bo‘lishi mumkin. Bu kredit 
eng avvalo uzoq muddat foydalaniladigan iste’mol tovarlarini sotib olish 
uchun beriladi. U tovarlar sotilayotgan do‘konlar tomonidan to‘lov 
muddatini kechiktirish yoki bank tomonidan shu maqsad uchun qarz 
berilishi tarzida bo‘lishi mumkin. Odatda bu kredit uchun belgilanadigan 
foiz yuqori bo‘ladi. Hozirgi paytda imtiyozli kreditlar ham berilmoqda.
Masalan, AQShda banklar iste’molchilarga kredit kartochkalari 
beradi, ularga narxi 2500 dollarga qadar tovarlar xarid etiladi, xarid puli 

---

 401
banklarga do‘konlar bergan schotga qarab to‘lanadi. Bunday kredit g‘oyat 
imtiyozli bo‘ladi, uning foizi boshqa qarz foizidan ancha kam bo‘ladi, 
hatto foizsiz ham bo‘lishi mumkin. Talabalarga o‘qish haqini to‘lashlari 
uchun maxsus qarz beriladi. Bu qarz uchun foiz eng ko‘p bo‘lganda 8 foiz 
qilib belgilanadi, qarz yiliga 2500 dollar, oxirgi kursda esa 5000 dollar 
miqdorda beriladi. Bunday qarzni talaba o‘qishni tugatib, pul topgach, 
uzadi. Hozirgi paytda, yakka uy-joylar qurish uchun uzoq muddatli 
kreditlar pul shaklidagi iste’mol kreditlaridir. Respublikamizda ham 
hozirgi paytda uy-joy qurish, oliy o‘quv yurtlarida o‘qish uchun imtiyozli 
kredit berish keng qo‘llanilmoqda. 
Ipoteka krediti – ko‘chmas mulk (yer, bino, uy-joy kabilar)ni 
garovga qo‘yib olinadigan kredit. Odatda ipoteka kreditidan asosan 
qishloq xo‘jaligida asosiy fondlarni yangilash uchun yirik kapital 
qo‘yilmalarni qoplash uchun foydalaniladi. 
Davlat krediti – davlat bir tomondan qarz oluvchi, ikkinchi 
tomondan qarz beruvchi sifatida maydonga chiqadi. Bunda davlat krediti 
paydo bo‘ladi. Davlat aholidan, firma, korxonalar, tashkilotlar, 
banklardan qarz oladi. U davlatning qarzdorlik guvohnomasi bo‘lib, u 
vaqti kelganda, qarzni uzish va foiz to‘lashni kafolatlaydi. Ularni 
markaziy va mahalliy hokimiyatlar chiqaradilar. Qarz va uning foizi 
budjet hisobidan qoplanadi. Davlat qarzni eng avvalo budjet tanqisligini 
qoplash uchun oladi. AQShda davlat obligatsiyalari emissiya tufayli 
davlat qarzi 3 trln. dollardan oshib ketdi. Kredit munosabatlarida davlat 
faqat qarzdor vazifasini o‘tamay, qarz beruvchi rolini ham bajaradi. 
Davlat o‘z mablag‘lari hisobidan bankda qarz fondini tashkil etadi, 
xazinadan qarz beradi. Xazina qarzi davlat budjetidan, korxona va firma, 
tashkilotlarga ularning moliyaviy sanatsiyasi (sog‘lomlashtirish) uchun 
sarflanadi. 
Bu qarz ham ma’lum muddatga, qaytarib berish va foiz to‘lash sharti 
bilan beriladi. Foiz g‘oyat imtiyozli bo‘lib, daromad olishni ko‘zlamaydi. 
Davlat o‘z qarzidan voz kechishi ham mumkin.