Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc
Download 2.93 Mb. Pdf ko'rish
|
Qobilov Sh Iqtisodiyot nazariyasi darslik 2013
|
2. Daromadlar tizimi
Daromadlar davlat, korxona (firma), xonadon (oila) darajasida mavjud bo‘ladi. Daromadlar ishlab chiqarish darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Shuningdek, daromadlarning shakllanishida iqtisodiy subyektlar iqtisodiy va noiqtisodiy omillar ta’siriga uchrashi mumkinligini ham inobatga olish kerak. Daromadlar taqsimot munosabatlarining yakuni deb hisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti daromadlarning tabaqalashuvini obyektiv voqelikka aylantiradi. Daromadlar shakllanishida tengsizlik yuz beradi, lekin ushbu tengsizlik adolatli bo‘lishi kerak. Daromadlar tizimi bozor tizimining bir qismi hisoblanadi. Daromadlar takror ishlab chiqarish yoki iqtisodiy aylanishi jihatidan qaralganda taqsimlash jarayonining nihoyasidir. Daromad munosabat obyekti sifatida pul yoki moddiy shaklga ega bo‘ladi. Daromadlarni o‘zlashtirishda nafaqat xonadon, firma va davlat ishtirok etadi, bulardan tashqari iqtisodiy faol bo‘lmagan aholi guruhlari ham subyekt sifatida ishtirok etadi. Daromadlar tizimi quyidagi elementlarni o‘z ichiga oladi (1-chizmaga qarang): 510 1-chizma Daromadlar taqsimot qonuniga ko‘ra shakllanadi. U daromad tizimiga kiradi. Daromadlarni shakllantirishda ma’lum iqtisodiy institutlar qatnashadi, ular ham davlat, ham nodavlat institutlari hisoblanadi, ular faoliyati daromadlarni tartiblaydi va bu ijtimoiy adolat bo‘lishini ta’minlashga qaratilgan bo‘ladi. Bular ham daromad tizimiga kiradi. Daromadlar tizimiga daromad siyosati ham kiradi, bu daromadlarni hosil etish va sarflashga taalluqli sa’y-harakatlar va amaliy chora- tadbirlardan iborat. Bu siyosatni faqat davlat emas, balki firma va xonadonlar ham qo‘llaydi. Hozirgi iqtisodiyot nazariyasida tizimli yondashuv metodologiyasi ustuvorlikka ega. Bu iqtisodiyotni yirik va kichik tizimlarga, tizimlarni esa turli elementlarga ajratish, ularning o‘zaro aloqalarini aniqlash, tizim hosil etuvchi xususiyatlarni belgilashni talab qiladi. Shu jihatdan qaraganda daromadlarni taqsimot hosilasi sifatida kichik tizimga ajratib o‘rganish maqsadga muvofiqligini ayrim olimlar ta’kidlagan 1 . 1 Qarang: ɚɫɚɧɨɜ Ɋ. Ɋ. Ⱥԟɨɥɢ ɞɚɪɨɦɚɞɥɚɪɢ ɜɚ ɬɭɪɦɭɲ ɞɚɪɚɠɚɫɢ: ȸԕɭɜ- ɭɫɥɭɛɢɣ ԕʆɥɥɚɧɦɚ. – Ɍ., 2008. – Ȼ. 12. Daromadlar tizimi Daromad obyekti Daromad subyekti Daromadning shakllanish mexanizmi Daromadni taqsimlash institutlari Daromad siyosati Pul M ahs ulot Xonadon Firma Davlat Ko‘p bos qic h li ta qs imot Da vla t ins titutla ri Noda vla t ins titutla ri Davlat s iyos ati F ir m a si yosat i Xonadon s iyos ati |
