Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

Bozor intervensiyasi – milliy yoki mintaqaviy (regional) bozorga 
tashqaridan suqilib kirish va u bozorni o‘ziga tobe etish tushuniladi. Xorijiy 
tovarlar muayyan mamlakat yoki region bozorini himoya qiladigan to‘siqlarni 
bartaraf etib, bozorga kirib oladi va shu yerdagi tovarlar bilan raqobat qiladi, 
xaridorlarni o‘ziga og‘dirib oladi. 
Bozor intervensiyasi har xil vositalar bilan amalga oshiriladi: 
– demping eksport (ichki bozorda ham past baholarda eksport)ni ishlatish; 
– yuqori boj to‘lovlariga ham rozi bo‘lish; 
– bozor chaqqon yerlarda korxonalar qurib, tovar chiqarish; 
– import qiluvchi mamlakat yoki mintaqaga moddiy yordam ko‘rsatish, 
siyosiy tazyiq o‘tkazish va boshqalar. 
Bozor muhofazasi deganda milliy bozor yoki ayrim tovarlar bozori 
davlatning eksport-importni tartibga soluvchi tadbirlari vositasida himoya 
qilinishi tushuniladi. Bozor muhofazasi: 
– chetdan tovar keltirishni cheklash, taqiqlash; 
– boj to‘lovini oshirish orqali amalga oshiriladi. 
Bozor muhofazasini chetlab o‘tishning muhim yo‘li ilgari tovar 
chiqarilgan mamlakatga kapital chiqarib, muayyan tovarni o‘sha yerning 
o‘zida yaratish va sotish hisoblanadi. 
Mavzu yuzasidan asosiy xulosalar: 
1. Bozor xaridorlar bilan sotuvchilar o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalar, ularni 
bir-biriga bog‘laydigan mexanizmdir. Bozorda hamma teng. Chunki unda 
xaridor va sotuvchi mustaqil harakat qiladi. 
Bozorda manfaatsiz shaxslar bo‘lmaydi. Sotuvchi qimmat sotishi payida, 
xaridor arzonroq xarid qilish harakatida bo‘ladi. 
2. Bozor infratuzilmasi bozor aloqalarini o‘rnatishda ishtirok etuvchi, 
ya’ni sotuvchilar va xaridorlarga xizmat ko‘rsatuvchi muassasalardir. Bozor 
tovar va xizmatlarni oldi-sotdi qilish borasidagi munosabatlar bo‘lib, ular 
vositasida sotuvchilar va xaridorlar bir-biri bilan aloqaga kirishadilar. Bu 
aloqalarni o‘rnatishda bozor infratuzilmasi – institutlari vositachi sifatida 
ishtirok etadi, ular bozor funksiyalarini amalga oshiruvchi xizmatlarni 
ko‘rsatadi. 
3. Bozor tovarlarni iste’molchiga yetkazib berish, ishlab chiqarishning 
yangilanishini resurslar bilan ta’minlash, iqtisodiyotni tartibga keltirish va 
mamlakatlararo hamkorlikni o‘rnatishdan iborat funksiyalarni bajaradi. 

---

 145
4. Bozor ishtirokchilarining mavqei jihatidan erkin va monopollashgan 
bozorga, oldi-sotdi obyekti jihatidan iste’mol tovarlari, resurslar, moliya va 
intellektual tovarlar bozorlariga ajraladi. Ulardan har birining o‘ziga xos 
xususiyatlari mavjud. 
5. Iqtisodiyot uchun bozorning ko‘lami g‘oyat muhim, chunki ishlab 
chiqarishning o‘sishi shunga bog‘liq bo‘ladi. Bozor ko‘lamini u yerdagi 
tovarlar miqdori va ularning narxi belgilaydi. Ko‘lam savdo oboroti 
(aylanmasi)ga qarab baholanadi. Ko‘lam jihatidan qaralganda mahalliy, 
hududiy, milliy, davlatlararo va jahon bozorlari mavjud. 
6- MAVZU. O‘ZBEKISTONDA BOZOR IQTISODIYOTINI