Microsoft Word shaytanat4 ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
207
chol rozilik berganday bo‘ldi, ammo shaharda ikki kunga ham chiday olmadi. Qishloqdagi 
qabristonda yotgan ajdodlarini, xotinini, nabiralarining onasi bo‘lmish kelinini yolg‘iz 
qoldirolmasligini aytgach, Suliko ham, Iliko ham noiloj qolishdi, bobolarini shaharga 
ko‘chirish haqida boshqa so‘z ochishmadi. 
Chol chetan devor bilan o‘ralgan hovlisiga taqalgan yo‘l tomon bir-ikki qadam qo‘yib, 
to‘xtadi. Keyin yana cho‘qqiga tikilganicha, xuddi o‘ziga o‘zi gapirganday dedi: 
— «Uning issiq ko‘z yoshlarin hayvonlar yalar yo‘lda, 
Olov esa to‘xtamayin avj oladi ko‘ngilda...» 
Chol yana sukut qildi-da, so‘ng Asadbekka qarab «Bu— Rustaveli!» deb qo‘ydi. Keyin 
uning bilagidan ushladi. 
— Iliko «akam kasaldan o‘ldi», deydi, men bu gapga ishonmayman. Bizning urug‘dagi 
erkaklarning hech qaysisi ellik yoshida kasallik bilan o‘lmagan. To‘satdan ham jon 
bermagan. O‘lim bilan olisha-olisha ke-yin o‘lishgan. Ayb menda... Men bularni shaharga 
qo‘yvormasligim kerak edi. Bularni shaharga boylik ishqi chaqirgan, deb yursam o‘lim 
yetaklab ketgan ekan. Sen gruzinmisan, o‘zbekmisan, musulmonmisan yo 
nasroniymisan — farqi yo‘q, boylikka qo‘yilgan ko‘ngilning oqibat ishi shu bo‘ladi. Mana 
bu tosh kulbaga qara: ota-bobolarim shu uyda tug‘ilishib, shunda yashashgan, mening 
kindik qonim ham shunda to‘kildi. Vano ham, uning o‘g‘illari ham shu uyda tug‘ilganlar. 
Biz siqqan bu uyga nima uchun Suliko bilan Iliko sig‘ishmaydi?— Chol «men savol 
berdim, sen javob qaytarmaysanmi?» deganday tin oldi. Bu savolga cholning o‘zi ham 
javob topa olmagach, Asadbek nima desin? Alhol chol mehmondan so‘z kutmayotgan, 
ichidagi g‘alayonni bosmoqqa urinayotgan edi. — Bir odamning yashashi uchun nima 
kerak? Oz, juda oz narsa kerak. Sen bularning Kutaisidagi uylarini ko‘rgansan. Mana shu 
tog‘larni uch xonali uyga almashishdi-ya! O‘sha uylarga qalashtirgan lash-lushlarini 
mana bu archalardan afzal ko‘rishdi. Men ularning qalblariga boylik urug‘ini ekmagan 
edim, bilmadim, boylikka qanday ishqlari tushdi? Men qachondir g‘aflatda qolganman. 
Ha, g‘aflatdan bo‘ldi bu, — chol chuqur xo‘rsindi. — Hazrat Iyso deydiki, «Dengiz to‘lqini 
ustiga kim uy qura oladi? Bu dunyo hayoti shuning o‘zidir? Uni abadiy qarorgoh qilaman, 
deb o‘ylamang». Suliko shunday o‘ylagan edi. Ilikoning fikri ham shu. Sen ularning 
do‘stisan, demak, sening turush-turmushing ham shu. Qarorgohlaring cho‘kajagini 
bilmaysanlarmi? 
Chol «bu savolimga javob bermoqqa majbursan!» deganday Asadbekka tikildi. U ilgari 
ham ko‘p gapirardi. Dono gaplarni bir-biriga ulab ketishga usta edi. O‘rtaga savol 
tashlab, javobni begona qilmas edi. Donoligidan o‘zi ham zavqlanardi, ko‘zlarida olov 
yonar-di. Hozir zavq ham, olov ham yo‘q. Siniqlik bor. Asadbek «Sulikoning o‘limi 
oqsoqolni sindiribdi», deb o‘yladi, uning atrofida soyadek ilashib yurgan o‘lim sharpasini 
esa sezmadi. 
— Qarorgohlaring cho‘kishini bilmaysanmi? — deb savolini takrorladi chol.
Asadbek, uning nigohiga dosh berolmay, ko‘zlarini olib qochdi. 
Qarorgohi cho‘kajagini nega bilmasin, biladi. Faqat qaerda, qachon cho‘kishigina unga 
noma’lum xolos. Oqibat cho‘kishini bilsa-da, «balki omon qolarman», deb umid 
qilaveradi. 
Chol savolini takrorlaganda Asadbek Muhiddin otaning ovozini eshitganday bo‘ldi. Yo‘q, 
ovoz uniki emas, otasiniki edi... Agar bir mo‘’jiza bo‘lib, otasi tirilib kelsa, shunday deb 
so‘rardi... Shuni o‘ylab Asadbekning vujudini yengil titroq kesib o‘tdi. 
Chol astoydil javob kutayotgan edi. 
— Cho‘kish har bir odamning peshonasida bor, — dedi Asadbek horg‘in holda. 
— Barcha bir xilda cho‘kmaydi. Sulikoning cho‘kishi boshqacha bo‘ldi-ku? Ilikoga ayt, 
endi esini yig‘ib olsin. «Ey Muso, oxiratingni unutadigan tarzda dunyo sevgisiga mayl 

---

Shaytanat (4-kitob). Tohir Malik