Миллий гоя, маънавият асослари ва хуку к таълими


Шувдай килиб сакраш куйидаги жихатларга эга


Download 0.64 Mb.
bet48/75
Sana18.06.2023
Hajmi0.64 Mb.
#1562078
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   75
Bog'liq
FALSAFA

Шувдай килиб сакраш куйидаги жихатларга эга:
биринчидан, сакраш тараккиёт натижасида амалга ошадиган объектив ва конуний жараёндир; иккинчидан, сакраш тадрижийликниш узгариб, микдор узгаришларидан № икфат узгаришларига у гишидир;
г учинчидан, сакраш чеки карама-каршиликлар бирлигини тугатиш ва янги тфнгга мос келадиган карама-каршиликларнинг вужудга келиши туфайли пайдо Нилиган зиддиятларни хал килишдир;
typiинчидан, сакраш нареа ва ходисаларнинг ривожланиб, илгарилаб Мншшдир.
Ходисаларнинг сифат хусусиятларига ва уларнинг ривожланиш шароитига Вш лик равишда эски сифатдаи янги сифатга утиш турли шаклларда содир булади. шр бир нареа, ходиса узинимг аник инкор килиш усулига, уз навбатида аник I, «я* |м<|п шаклига эгадир.
Амалт о шиш муддатига боглик равишда аста-секинлик билан
Ншлапанадш ан сакрашдан, бир зумда шиддат билан содир буладиган сакрашни НВрЮНаш керак. Бииобарин, кимёвий элементларни бирикгириш жараёиида туб 1р||щт узгаришлар шиддат билан. жуда тез содир булади, аммо хайвонлар билан И мннкларнынг ривожланиш жараёиида зеки сифатдан янги сифатга утиш [ йпрмунча секин содир булади. Тез содир буладиган сакрашлар билан аста-секин ншцюр узгаришлари йули билан содир буладиган сакрашларнинг бир-биридан |и1рк КИЛИШИ1Ш хисобга олиш керак. Тез сакраш шундай хусусиятларга эгаки, у ' (Цишч идан, хал килувчи зарбанинг бирдан-бир ифодаси сифатида бажарилади. I к енфатий утиш булиб, дасгаввал бирланига эски тугатилади ва сунгра янги Оуиёд этилади. Иккинчидан, у бехосдан тез содир булади.
Аста-секин микдор узгаришлари йули билан содир буладиган сакрашлар пиши бир йула тугатиш билан эмас, балки узок вакт давомида эски сифатни пн и сифатга айлантириш билан тавсифланади.
Демак, сакрашлар турли-туман шаклларда амалга ошиши содир булади.
Бунда нареа ва ходисаларнинг бир холатдан иккинчисига утиш нмклларининг турли-туманлиги нимага боглик? - деган савол келиб чикади. Viiiiii шаклларининг турли-туманлиги, биринчидан, нареа ва ходисаларнинг мохияти ва хусусиятларига, иккинчидан, унга мувофик келадиган шароитга Лтликдир. Масалан, ижтимоий хаётда содир буладиган микдор узгаришлар иишагдаги сакрашлардан туб дан фарк килади.
Хозирги шароитда жамиятимизнинг ижтимоий-икгисодий, сиёсий, маданий, мш.иавий хаётида руй бераётган жараёнлар уз мохиятига кура янги сифатий V п лришларга киради. Шулар натижасида давлатимиз юксак боскичга кУгарилади. Булар уз - узидан эмас, балки кенг халк оммасининг ижодий фаолияти, ижтимоий-сиёсий фаоллиги натижасида амалга оширилади. Бу


иккинчидан, сакраш тадрижийликниш узгариб, микдор узгаришларидан № икфат узгаришларига у гишидир;
г учинчидан, сакраш чеки карама-каршиликлар бирлигини тугатиш ва янги тфнгга мос келадиган карама-каршиликларнинг вужудга келиши туфайли пайдо Нилиган зиддиятларни хал килишдир;
typiинчидан, сакраш нареа ва ходисаларнинг ривожланиб, илгарилаб Мншшдир.
узгаришлар инкилоб йули билан эмас аста-секим тадрижий йу.пн билан имл/||Й ошади.
“Жамиятни янгилашнинг инкилобий усудларига бн< мила ко кармшмт Биз тадрижий - эволюцион ислохотлар йули эарафдоримиз ва бунга кагьнН киламиз. Мамлакатимизнинг тарихий ва миллий хусусиятларнни, халимцВ табиати - ментапитепши ииобатга олсак, ривожланишнинг мазкур йули 6n$yi)fi них.оятда макбуллир"’4, — дейди И.Л.Каримов. Куриниб гурибдики, бу Цоиун жамиятимизни илмий бош кар иш ва унинг ривожланишда катта ахамияТ, к» и этади. Д
Диалектик зидциятлилик конунига мувбфД хар бир нареа бир-бири билан узвий алокада ва (ni|H) иккиичисини истисно эту В'I и зидма - зид томонларга, кучларга эга. Бу томонлар уртасидаги муносабатлар зиддияц АД аталиб, у тараккиётнинг манбаъини ифодалаб, эскиыинг йуколиши ва янг|ф|Д пайдо булишини ифодалайди. Зиддиятлапик хамма нарса, ходис* N жараёнларга хос. Ички ва ташки, асосий ва ноасосий, бош ва бош булмМЯ антогонистик ва ноантогонистик зиддиятлар булади.
Зидциятлар хилма-хил тарзда хал килиниши мумкин. Улардан ви|Л1 ЭС1СИНИНГ емирилиб, янгининг карор топишидир. Ижтимоий хаётда наро> М ходисалар уртасидаги зидциятларни бартараф этиб, шу асосда таракки|иш илгарилаб бориш мумкин. Зидциятларни бартараф этишнинг самацши» шаклларидан бири - консенсус (узаро келишув)дир.
Агар жамиятда манфаатлар тукнашувида юзага келадЩ rill' ноантогонистик зиддиятлар консенсус асосида хал этиб борилмаса, утр узининг карама-карши томонига ofh6, антогонистик зиддиятларга айлшшП кетиши мумкин. Хар бир мамлакат ичида хам, дунё микёсидаги зидциятларни хам консенсус йули билан хал этиб бориш хозирги давр учун нихояТЛ ахамиятлидир.
Диалектик зидциятлилик конунига мувофик хар бир нарса бир-бири би|мв узвий алокада болтан ва бири иккинчисини истисно этувчи карама-карши томим ва кучларга эга булиб улар уртасидаги кураш натижасида эскининг йуколиши ил янгининг пайдо булиши юзага келади.
Маълумки, нарсалар турли-тумандир. Хамма томонлари билан айнлм ухшаш булган икки нарсаниш- узи йук. Нарсаларнинг тафовут даражаси хам бнр хил эмас: мухим ва номухим тафовутлар мавжуд.
Нарса ва ходисалардаги тафовутлар зиддиятлар асосиии ташкил j nuUtJ Муайян вазиятларда улар узининг карама-карши томонига огиб кетиши мумкШШ
29 Каримов И. А. Узбекистан XXI асрга интилмокда -Т,: Узбекистан, 1999, 14-бет
164
Диалектик зиддиитлилик Конуни.


Ходисаларнинг сифат хусусиятларига ва уларнинг ривожланиш шароитига Вш лик равишда эски сифатдаи янги сифатга утиш турли шаклларда содир булади. шр бир нареа, ходиса узинимг аник инкор килиш усулига, уз навбатида аник I, «я* |м<|п шаклига эгадир.
Амалт о шиш муддатига боглик равишда аста-секинлик билан
Ншлапанадш ан сакрашдан, бир зумда шиддат билан содир буладиган сакрашни НВрЮНаш керак. Бииобарин, кимёвий элементларни бирикгириш жараёиида туб 1р||щт узгаришлар шиддат билан. жуда тез содир булади, аммо хайвонлар билан И мннкларнынг ривожланиш жараёиида зеки сифатдан янги сифатга утиш [ йпрмунча секин содир булади. Тез содир буладиган сакрашлар билан аста-секин ншцюр узгаришлари йули билан содир буладиган сакрашларнинг бир-биридан |и1рк КИЛИШИ1Ш хисобга олиш керак. Тез сакраш шундай хусусиятларга эгаки, у ' (Цишч идан, хал килувчи зарбанинг бирдан-бир ифодаси сифатида бажарилади. I к енфатий утиш булиб, дасгаввал бирланига эски тугатилади ва сунгра янги Оуиёд этилади. Иккинчидан, у бехосдан тез содир булади.
Аста-секин микдор узгаришлари йули билан содир буладиган сакрашлар пиши бир йула тугатиш билан эмас, балки узок вакт давомида эски сифатни пн и сифатга айлантириш билан тавсифланади.
Демак, сакрашлар турли-туман шаклларда амалга ошиши содир булади.
Бунда нареа ва ходисаларнинг бир холатдан иккинчисига утиш нмклларининг турли-туманлиги нимага боглик? - деган савол келиб чикади. Viiiiii шаклларининг турли-туманлиги, биринчидан, нареа ва ходисаларнинг мохияти ва хусусиятларига, иккинчидан, унга мувофик келадиган шароитга Лтликдир. Масалан, ижтимоий хаётда содир буладиган микдор узгаришлар иишагдаги сакрашлардан туб дан фарк килади.
Хозирги шароитда жамиятимизнинг ижтимоий-икгисодий, сиёсий, маданий, мш.иавий хаётида руй бераётган жараёнлар уз мохиятига кура янги сифатий V п лришларга киради. Шулар натижасида давлатимиз юксак боскичга кУгарилади. Булар уз - узидан эмас, балки кенг халк оммасининг ижодий фаолияти, ижтимоий-сиёсий фаоллиги натижасида амалга оширилади. Бу
<|ч ип-каршиликлар деб шунта айтиладики, табиатдаги нарса ва ходисадарда НиКуд булган томонлар, хоссалар ва йуналишлар бир-бирини инкор килади,

  • вактнинг узида бир-бирини такозо хам килади. Масалан, магнигдаги ии'иший ва жанубий кутблар, электрнинг манфий ва мусбат зарядлари, Ьшдаги тортилиш ва итарилиш, ижгимоий хаётдаги ёвузлик ва эзгулик узаро <1 бирини инкор этади ва айни вактда бири иккинчисини такозо этади.

I lapca ва ходисаларнинг карама-кар>ии томонлари уртасидаги муносабат ' |ня I деб аталади. Тукнашув тушунчаси зидциятдан фаркди уларок, нарса ва

  • шсаларнинг карама-карши томонлари кескинлашиб, уларанинг эски чегарада Мршмикда яшаши мумкин булмай колган холатини белгилайди. Зиддиятлар

■ми вакт хам тукнашув билан тугамай, балки алохида шароитдагина шундай jkiiii булиши мумкин. Мана шу реал муносабатлар диалектик зиддиятлилик
шда уз ифодасини топади.
Хдмма нарса ва ходисалар ички зидциятларга ва бир-бирига карама-карши шин томонларга эта.
Куёш системаеи хам карама-кзршиликлар бирлипшииг мураккаб Ьмуналарвдан хисобланади. Сайёралар системасининг маркази хисоблангаи fcyfiii билан бошка сайёралар уртасида шундай алокадорлик мавжудки, бу |Фи\адорлик марказга интилувчи тортиш кучи ва марказдан кочувчи - ■■чфилувчи кучлар таъсирида юзага келади. Шу карама-карши кучлар уртасида раш Куёш системасининг яшаши ва ривожланишинг асосий конуниятларини 'я ш,илайди.
Л rap атомни олсак, бир атом моддаси хам. аввало, мусбат ва манфий элёктр (|'| пари, протон ва элекзрон каби мураккаб карама-карши томонлари и иг
шдисидир. Атом ядросияинг узида торгилиш ва итарилиш каби карама-
цнаи кучлар мавжуддир.
Органик дунёдаги ривожланишни узаро зиддиятларсиз тасаввур килиш кийпн. Хдётнинг узи шундай зидма-зид жараёндирки, унда яратилиш ва *мнрилиш, ассимиляция ва диссимиляция каби карама-карши муносабатда Путан томонлар мавжуд. Организм яшаб турган вактда унинг хужайралари туктовсиз улиб, урнига янгилари пайдо булади. Мана шу икки зиддиятли НУналиш организмнинг яшаши учун зарур шароитни яратади. Бу жараённинг iVxiauin организмнинг халок булишига олиб келади. Жамиятда хам узига хос шддиятлар мавжуд.
Диалектик зиддиятлилик конуни билиш жараёнида хам уз ифодасини ишади. Маълумки, билиш жараёни бир-бирига узвий боглик булган хиссий ва рпннонал билишдан иборатдир. Миссий билиш оркали инсон нарса ва шцисаларнинг факат гашки томонлари ва хусусиятлари тутрисида маълумот шади, мавхум тафаккур оркали эса уларнинг ички муносабатларини белгиловчи

Download 0.64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling