Milliy arxeologiya markazi raxmon ibragimov arxeologiya

Arxeologik tadqiqot ishlari. Arxeologik tadqiqot ishlari qidiruv, 
kuzatuv va keng ko‘lamli qazish ishlaridan iborat. Arxeologiya 
tadqiqot ishining dastlabki qidiruv bosqichida ma’lum davrga oid 
yodgorliklarni izlab topish ishlari amalga oshiriladi. 
Arxeologik tadqiqotning ikkinchi bosqichda aniqlangan yodgorlik 
haqida umumiy ma’lumot to‘planadi. Birinchi navbatda, yodgorlik 
to‘g‘risidagi afsona va rivoyatlar so‘rab surishtirilib, uning sirtida 
saqlanib qolgan moddiy ashyolar o‘rganiladi hamda dastlabki ilmiy 
xulosa qilinadi. Keyin yodgorlikning davri va bosqichlari, madaniy 
qatlamlari to‘g‘risida umumiy ma’lumot olish uchun shurf tashlanadi. 
Shurf kvadrat yoki to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida, tomonlari ikki 
metrdan o‘n metrgacha, hatto undan ham ortiq bo‘lishi mumkin. 
“Shurf” nemischa so‘z bo‘lib, qazimoq, degan ma’noni anglatadi. 
Arxeologiya tadqiqot ishining oxirgi bosqichida yodgorlikda 
keng ko‘lamli qazishma ishlari olib boriladi. Har qanday stratigrafik 
qazilma yodgorlikning materik, ya’ni yerning soz tuproq qatlamli 
qismigacha (ba’zi joylarda tosh yoki qum) qazib tushiladi. 
Madaniy qatlamda insoniyatning kundalik turmushi tarzi, xo‘jalik 
faoliyati va g‘oyaviy qarashlari o‘z aksini topgan. Madaniy qatlam yillar, 
asrlar davomida to‘planib boradi. Yodgorliklar bir va bir necha o‘nlab 
madaniy qatlam shakllanib, ularning qalinligi bir necha o‘n metrgacha 
borishi mumkin. Madaniy qatlamning qalinligi yodgorlikda yashab 
o‘tgan odamlar hayot faoliyatining davomiyligiga bog‘liq. 
Tadqiqotchi arxeolog yodgorlikni o‘rganar ekan, qazishma 
jarayoni va topilgan moddiy ashyolarni kundalik daftariga qayd 
qilib boradi. Qazishma ishi nihoyasiga yetgandan so‘ng yodgorlikdan 
topilgan moddiy ashyolar ilmiy muassasada qayta ishlanadi. Qazish- 
ma natijasi bo‘yicha yozma hisobot tayyorlanib, u mutasaddi davlat 

---

9 
muassasiga taqdim etiladi. Arxeologik qidiruv, qazishma va nazorat 
ishlari maxsus vakolatga ega bo‘lgan muassasalar tomonidan amalga 
oshirilishi O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan 2009- 
yil, 13-oktabrda qabul qilingan “Arxeologiya merosi obyektlarini 
muhofaza qilish va ulardan foydalanish” to‘g‘risidagi Qonunning 20-
moddasida belgilab qo‘yilgan. 
Hozirgi paytda birgina O‘zbekiston Respublikasi hududida 
qadimgi va o‘rta asrlar davriga oid besh mingga yaqin turli xil 
arxeologiya yodgorliklar qayd qilingan. Ushbu yodgorliklar 
O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan davlat muhofazasiga 
olinib, huquqiy asoslari “Arxeologiya merosi obyektlarini muhofaza 
qilish va ulardan foydalanish” to‘g‘risidagi (34-moddadan iborat) 
Qonunida belgilangan. Mazkur qonunning 4-moddasida Arxeologiya 
merosi obyektlarining mulk huquqi faqat davlatga tegishli ekanligi 
belgilab qo‘yilgan.