Muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent

5. Sinxron raqamli transport modul satxi va optik kabel rusumini 
tanlash
 
Tolali optik liniya magistralini loyihalashtirishda raqamli aloqa uzatish vositalarini 
qo‘llash zarur. Bugungi kunda bunday aloqa uzatish vositalari vazifasini sinxron 
raqamli iyerarxiya (SDH – Synchronous Digital Hierarchy) turkumiga mansub bo‘lgan 

---

aloqa uzatish vositalari bajaradi. Raqamli aloqa uzatish vositalari raqamli ma’lumotlarni 
siklik, blok–sikl strukturasi asosida amalga oshiriladi. Bunda qaytarilish davri 125 
mksga teng bo‘ladi va ular transport modullari yordamida amalga oshiriladi. Transport 
modullari o‘zlarining satxlari yoki ma’lumotlarni uzatish tezliklari va tarmoqda hosil 
qilinadigan uzatiladigan kanallar (oqimlar) soni bilan farqlanadi. SDH transport moduli 
beshta satxga bo‘linadi. 5.1– jadvalda SDH transport modulini satxlari keltirilgan.
5.1–jadval
SDH transport modulining 
satxi 
Transport 
moduli 
Uzatish 
tezligi, 
Mbit/s 
Telefon kanallari 
soni 
SDH ning birinchi satxi 
STM – 1 
155,52 
1890 
SDH ning ikkinchi satxi 
STM – 4 
622,08 
7560 
SDH ning uchinchi satxi 
STM – 16 
2488,32 
30240 
SDH ning to‘rtinchi satxi 
STM – 64 
9953,28 
120960 
SDH ning beshinchi satxi 
STM – 256 
39813,12 
483840 
Bizga ma’lumki, telekommunikasiya tarmoqlari global, magistral (milliy), hududiy 
va maxalliy tarmoqlarga bo‘linadi. 5.2 – jadvalda turli xil transport modulining 
satxlarini turli aloqa tarmoqlarida qo‘llanishi ko‘rsatilgan.
5.2–jadval 
Tarmoqlar 
Transport modullari 
Global 
Milliy 
Hududiy 
Mahalliy 
Lokal 
STM – 256, DWDM, WDM 
STM – 64, STM – 16, DWDM 
STM – 4, STM – 16, DWDM 
STM – 1, STM – 4, STM – 16, 
STM – 1, STM – 4 
Hisoblab chiqilgan trassa magistralidagi kanallar soni yoki raqamli oqimlar soni 
asosida loyixalashtirilayotgan aloqa trassa uchun transport modulini tanlaymiz. 

---

Agar hisoblab chiqilgan kanallar uchun bir dona transport moduli yetmaydigan 
bo‘lsa, u holda shu manzilgohlar uchun aloqani tashkil etish uchun transport modullar 
soni quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
,
.
.
мод
тр
ум
мод
тр
n
n
N

𝑛
У𝑀
= 21241 
𝑛
тр.мод
= 7560
𝑁
тр.мод
=
21241
7560
≈3 
bu yerda:
N
TR.MOD 
– loyixalashtirilayotgan trassada kerak bo‘ladigan transport modullar 
soni, dona; 
n
um 
– loyixalashtirilayotgan trassa uchun hisoblab chiqilgan umumiy kanallar 
soni; 
n
TR.MOD 
–bitta transport moduli yordamida hosil qilinadigan kanallar soni. 
Transport moduli yordamida ko‘p kanalli aloqani tashkil qilish uchun kanallar 
jamlanib, ma’lumotlarni uzatish va qabul qilish uchun ikkita optik tola zarur bo‘ladi 
(ikki tolali optik aloqa tashkil etish tizimi). U holda loyixalashtirilayotgan trassa uchun 
optik kabeldagi optik tolalar soni quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
)
2
2
(
.
захира
мод
тр
тола
N
N



, tola (5.2) 
𝑁
тр.мод
≈ 3
𝐍
𝐦𝐨ла
= 𝟑 ∗ (𝟐 + 𝟐) = 𝟏𝟐 
bu yerda:
Ntola – loyixalashtirilayotgan aloqa trassada qo‘llanadigan kabeldagi optik 
tolalar soni; 
NTR.MOD – loyixalashtirilayotgan aloqa trassasida qo‘llanuvchi transport 
modullar soni;

---

2 zahira – ikki dona zahiradagi tola. 
Tolalar soni aniqlangandan so‘ng, Buxoro va Samarqand viloyatlari oralig‘ida 
texnik ma’lumotlar bo‘yicha to‘g‘ridan–to‘g‘ri yerga yotqizish uchun:
A–DF(ZN)2Y(SR)2Y4x2E9/1250.36F3.5+0.22H18LG rusumidagi kabel 
tanlanadi.