Muxammadjonova g. M., Hamdamova n. A. Enzimologiya

Transferazalar tabiatda keng tarqalgan fermentlar bo’lib, maxsus 
guruhlarni ko’chirish bo’yicha ular fosfotransferaza, aminotransferaza 
glikoziltransferaza, astiltransferaza va boshqalarga bo’linadi. 
Bu sinf 9 ta kichik sinfga bo’linadi: 
2.1. Faqat uglerodli guruxlarni tashiydi; 
2.2. Aldegid va ketonlarni tashiydi; 
2.3. Ochiq guruxlarni tashiydi; 
2.4. Glikozil guruxlarni; 
2.5. Metillanmagan alkillarni tashiydi; 
2.6. Azotni tashuvchi; 
2.7. Fosfat guruxlarni tashiydi 
Sistematik nomi 
ATF: fruktozo-6-fosfat-fosfotransferaza 
Ishchi nomi 
Fosfofruktokinaza 
Sinf 
2. Transferaza 
Kichik sinf 
2.7. fosfat guruxni tashuvchi 
Kichik kenja sinf 
2.7.1. Spirt guruxi aksteptor sifatida 
Tartib raqami 
KF 2.7.1.11 

---

17 
Fosfotransferazalar fosfat kislota qoldiqlarini ko’chirish reakstiyalarini 
katalizlaydi. Bu ferment ishtirokida fosforlangan birikmalar modda almashinuvida 
osonlik bilan reakstiyaga kirishadigan moddalarga aylanadi. Mazkur kichik sinfga 
mansub bo’lgan barcha enzimlar odatda fosfat kislotaning donori sifatida ATF 
yoki boshqa nukleozidtrifosfatlardan foydalanadi va ularni kinazalar deb ataladi. 
Kinazalarga ATF dan fosfatni glisteringa ko’chiruvchi glisterolkinaza misol 
bo’ladi: 
Aminotransferazalar aminoguruhlarni ko’chirishda qatnashadilar. Bu 
fermentlar ikki komponentli bo’lib, koferment tariqasida peridoksalfosfat 
(fosforlangan vitamin V
6
) ishtirok etadi. 
Glikoziltransferazalar monosaxaridlar qoldig`ini boshqa birikmalarga 
ko’chish reakstiyalarini ta’minlovchi ferment hisoblanadi. Bu fermentlar oligo-va 
polisaxaridlarning sintezi va parchalanishida ishtirok etadi. Uglevodlardagi glikozil 
qoldiqlari fosfat kislota molekulasiga ko’chirilsa, bu jarayon fosforoliz deb, ataladi 
va unda fosforilazalar reakstiyani katalizlaydi. Saxaroza hosil bo’lishida 
fosforilazalar glyukoza qoldig`ini fruktoza molekulasiga ko’chishini ta’minlaydi. 
Olego-va 
polisaxaridlarning 
sintezida 
glikozil 
qoldiqlari 
sifatida 
uridindifosfatglyukoza (UDF-glyukoza) hisoblanadi. 
Astiltransferazalar astetat kislota qoldig`i va boshqa karbon kislotalar astil 
qoldiqlarini ko’chish reakstiyalarini katalizlaydi. Mazkur fermentlarning faol 
qismini K
0
A tashkil etadi. Enzimning faol guruhi-S bo’lganligi va bu guruhga astil 
qoldig`i birikishi sababli koenzim A qisqacha qilib S-K
0
A deb ifodalanadi. 
Transastillanish reakstiyasiga misol tariqasida fosfoglisterindan ikki molekula 
astil-K
0
A ishtirokida fosfotid kislotasini hosil bo’lishini keltirish mumkin: 

---

18 
3.