Namangan davlat universiteti akayeva marapat abduxalikovna
Fuqarolarning ijtimoiy ta’minot olish huquqi va uning
Download 1 Mb. Pdf ko'rish
|
ijtimoiy taminot huquqi
- Bu sahifa navigatsiya:
- “Xalq davlat idoralariga emas
|
1.1. Fuqarolarning ijtimoiy ta’minot olish huquqi va uning
amalga oshirilishi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 1 39-moddasida "Har kim qariganda, mehnat layoqatini yo‘qotganda, shuningdek boquvchisidan mahrum bo‘lganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ijtimoiy ta’minot olish huquqiga ega" deb e’lon qilingan. Ushbu konstitutsiyaviy huquq fuqarolarimizning eng muhim ijtimoiy va iqtisodiy huquqlaridan biri sifatida davlatimiz tomonidan har tomonlama kafolatlab qo‘yilgan. Moliya vazirligi huzuridagi Byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasi davlat pensiya tizimini isloh qilish konsepsiyasini ishlab chiqdi. Bu loyiha 2018 yil 28 aprelda umumxalq muhokamasiga qo‘yildi.“Davlat pensiya tizimini islox qilish 6 konsepsiyasiga ko‘rsatilishicha 2 - 2018 yil 1 may holatiga O‘zbekiston Respublikasida 3,3 mln. nafardan ortiq pensiya va nafaqa oluvchilar mavjud bo‘lib, bu fuqarolardan 103,1 ming nafari (yoki 3,2 foizi) pensiyaga chiqqandan so‘ng ish faoliyatlarini davom ettirishmoqda. Ushbu tizim 3,3 milliondan ortiq fuqaroni qamragan. Bu mamlakat aholisining taxminan 10 foizi, demakdir. Bunda yoshga doir pensiya oluvchilar – 2 502,6 ming, nogironlik pensiyasi oluvchilar– 360,3 ming, boquvchisini yo‘qotganlik uchun pensiya oluvchilar – 168,5 ming va ijtimoiy nafaqa oluvchilar–294,1 ming nafarni tashkil etadi. Demografik bashoratlarga ko‘ra, 2018-2025 yillarda pensiya yoshidagi aholining ulushi (1,2 million kishiga) oshishi kutilmoqda. Bu esa, o‘z navbatida, Pensiya jamg‘armasi xarajatlarining mutanosib ravishda oshishiga olib keladi. Ta’kidlash joizki, pensionerlar sonining ishlovchi aholiga nisbati 2009 yildagi 61 foizdan 2017 yilda 66 foizga o‘sgan . O‘zbekiston Respublikasida so‘nggi yillar davomida iqtisodiy faol aholi hissasiga ijtimoiy badallar bo‘yicha yuklama tobora oshmoqda. Shunday qilib, 2016 yildan boshlab, O‘zbekiston Respublikasida pensiya tayinlash uchun yillik murojaatlar sonini ortib borishi (yillik o‘rtacha o‘sish – 16 ming nafar fuqaro) kuzatilmoqda va 2025 yilga borib 300 ming nafarga ortishi kutilmoqda. Yoshga doir pensiya tayinlash uchun murojaatlarning asosiy o‘sishi, tug‘ilish darajasi yuqori bo‘lgan (50-60-yillardagi “Bebi-bum”) davrda tug‘ilgan fuqarolarning umumiy belgilangan pensiya yoshiga yetishi bilan bog‘liqdir. Mamlakat aholisining qarib borishi ko‘rsatkichi Shuni ko‘rsatadiki, pensiya yoshidagi aholining soni o‘sish tendensiyasiga ega (2010 yildagi aholining umumiy soniga nisbatan 5,9 foizdan 2018 yilga kelib 7,4 foizgacha). Statistik tashkilotlarning ma’lumotlariga ko‘ra, 2019 yildan boshlab pensiya yoshidagi aholi soni 9 foizdan ortadi va 2025 yilga borib 11 foizga yetadi (2011 yildagi 6,2 foizga nisbatan ). Shu bilan birga, fuqarolar pensiya ta’minoti tizimining asosiy ko‘rsatkichlaridan biri bu pensiya yoshi hisoblanadi. O‘tkazilgan 1 Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси –Т.: Ўзбекистон, 2018. 2 Молия вазирлиги ҳузуридаги Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси давлат пенсия тизимини ислоҳ қилиш концепцияси лойиҳаси ишлаб чиқилди. 2018 йил 7 tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, dunyoda o‘rtacha pensiya yoshi erkaklar va ayollar uchun 62 yoshni tashkil etsa, O‘zbekistonda bu ko‘rsatkich 57,5 yoshni tashkil etadi (ayollar uchun 55 yosh, erkaklar uchun 60 yosh). Markaziy Osiyo davlatlarida, masalan Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Tojikistonda yoshga doir pensiyaga chiqish huquqi erkaklar uchun 63 yosh, ayollar uchun –58 yosh. Qozog‘istonda ayollarning pensiya yoshini 63 yoshga etkazish, bunda har yili pensiya yoshni 6 oyga bosqichma-bosqich oshirish yo‘li bilan amalga oshirib boriladi. Turkmanistonda pensiya yoshi erkaklar uchun 62 yoshni, ayollar uchun 57 yoshni tashkil etadi. O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti birinchi marotaba Murojaatnoma qildi va unda:-“Taraqqiyotimizning yangi bosqichi bo‘lgan 2017 yilda amalga oshirilgan asosiy ishlar yakuni va O‘zbekiston Respublikasini 2018 yilda ijtimoiy- iqtisodiy rivojlantirishning eng ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Murojaatnomani e’tiboringizga havola etishga ruxsat bergaysiz. Avvalo, yil davomida mamlakatimizni yanada taraqqiy ettirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasida ko‘zda tutilgan maqsad va vazifalarni bajarish uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlari safarbar etilganini ta’kidlash joiz. Mamlakatimizda olib borilayotgan keng ko‘lamli islohotlar xalqimiz tomonidan qo‘llab-quvvatlanmoqda. Bu o‘zgarishlarning dastlabki natijalari aholimiz hayoti va kundalik turmushida o‘zining yaqqol ifodasini topmoqda, el-yurtimizning ijtimoiy faolligi, ertangi kunga ishonchi o‘sib bormoqda. Biz ilg‘or xorijiy tajriba asosida aholining munosib hayot darajasi uchun zarur bo‘lgan daromadlarni aniqlash bo‘yicha “iste’mol savatchasi” tuShunchasini qonunchilikda mustahkamlash va uni amalda ta’minlash mexanizmlarini yaratishimiz lozim. Ayni vaqtda aholining real daromadlari, ish haqi, stipendiya, pensiya va ijtimoiy nafaqalarni bosqichma-bosqich oshirish bo‘yicha ham amaliy choralar ko‘riladi. 8 Biz mamlakat hayotiga doir har bir qarorni xalqimiz bilan maslahatlashib, bevosita muloqot asosida qabul qilmoqdamiz. “Xalq davlat idoralariga emas, Download 1 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|