Namangan davlat universiteti akayeva marapat abduxalikovna

«ijtimoiy ta’minot» tushunchasi bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, uning bir 
qirrasini, ya’ni ijtimoiy ta’minotning amalga oshirilishiga oid tashkiliy-
huquqiy shakllarni, qonunchilik tizimini, ijtimoiy ta’minotni amalga 
oshiruvchi davlat, tegishli hollarda esa jamoat organlari tizimini o‘zida aks 
ettiradi. 
1.2. Ijtimoiy ta’minot huquqi o‘quv kursi, uning predmet, vazifalari va 
uslubi.
Ijtimoiy ta’minotni amalga oshirilishi sohasida yuz beruvchi
ijtimoiy munosabatlar ijtimoiy ta’minot huquqi fanining predmeti sanaladi. Ammo 
buning uchun ushbu ijtimoiy munosabatlar ijtimoiy ta’minot sohasidagi 
qonunchilik aktlari bilan tartibga solinishi, ya’ni qonun hujjatlarining «ta’sir 
doirasi»ga kirishi lozim. Shunday bo‘lsada, fuqarolarni pensiyalar, moddiy 
yordamlar bilan ta’minlash, ularga turli ijtimoiy natural yordamlar ko‘rsatish, 
ijtimoiy imtiyozlar berish paytida ijtimoiy ta’minot olish huquqiga ega shaxslar 
bilan bunday yordamni ko‘rsatish vazifasi yuklatilgan davlat yoki boshqa jamoat 
organlari o‘rtasida vujudga keluvchi huquqiy munosabatlar; fuqarolar, korxona va 
tashkilotlar, ijtimoiy ta’minot organlari huquqiy maqomining belgilanishi, 
ijtimoiy ta’minot shakllarining amalga oshirilishi asoslari, shartlari, tartiblarining 
belgilanishi kabilar ijtimoiy ta’minot huquqi predmeti sanaladi. Ijtimoiy ta’minot 
huquqi fani predmeti jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin:
 
1). Fuqarolarni davlat ijtimoiy sug‘urtalash va shu asosda ularning mehnat 
faoliyatini ijtimoiy ta’minot olish huquqini beradigan mehnat staji sifatida tan olish 
va hisobga olishga oid munosabatlar;

---

10 
2). Fuqarolarni pensiyalar bilan ta’minlash va pensiya to‘lash bilan bog‘liq 
munosabatlar;
3). Fuqarolarni turli nafaqalar va moddiy yordamlar bilan ta’minlashga oid 
munosabatlar;
4). Fuqarolarga ijtimoiy yordam va xizmatlar ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan 
munosabatlar;
5). Fuqarolarning ayrim toifalariga qo‘shimcha ijtimoiy kafolat va imtiyozlar 
berishga oid munosabatlar;
6). Davlat byudjetidan tashqari Pensiya jamg‘armasini shakllantirilishi 
yuzasidan korxona va tashkilotlar, tadbirkorlik sub’ektlari bilan yuz beradigan 
huquqiy munosabatlar;
7). Nodavlat ijtimoiy himoyasini amalga oshirish chog‘ida xomiylar va 
ijtimoiy yordamdan foydalanuvchilar o‘rtasidagi huquqiy munosabatlar;
8). Ijtimoy ta’minot huquqidan foydalanish sohasida yuz beruvchi nizolarga 
doir, moddiy va huquqiy javobgarlikka tortishga munosabatlar va boshqalar.
Ijtimoiy ta’minot huquqi o‘z tabiatiga ko‘ra ommaviy huquqiy fanlar oilasiga 
mansubdir va bu omil uning huquqiy tartibga solish usullarini belgilanishida 
muhim o‘rin tutadi.
Ijtimoiy ta’minot davlat mablag‘lari hisobdan va davlatning vakolatli 
organlari tomonidan amalga oshirilishi tufayli bunday ta’minot berish shartlari 
va asoslari qonun hujjatlari bilan imperativ tarzda belgilangan bo‘lib, ijtimoiy 
ta’minot oluvchi va uni berilishni ta’minlovchi organ kelishuviga ko‘ra 
o‘zgartirilishi mumkin emas.
Nodavlat ijtimoiy himoyasi bilan bog‘liq munosabatlarni tartibga solinishi 
chog‘ida qonun hujjatlariga binoan xususiy huquqiy usullarga yo‘l qo‘yilishi va 
bunda uning shartlari tomonlar kelishuviga ko‘ra belgilanishi, o‘zgartirilishi 
mumkin bo‘ladi (masalan, korxona o‘z hisobidan qo‘shimcha ravishda pensiya 
bilan ta’minlash majburiyatini olishi, hodim esa buning evaziga korxonada 
muayyan muddati davomida uzluksiz mehnat qilgan bo‘lishi).

---

11 
Xullas, ijtimoiy ta’minot huquqi fani usullari deganda bu sohadagi 
munosabatlarni tartibga solish uchun qo‘llaniladigan maxsus huquqiy, iqtisodiy va 
boshqa vositalar majmui nazarda tutiladi.