Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

varlaming miqdori va xizmat qilish muddatiga bevosita bog‘liqdir. 
Almashtirish tezligi xizmat muddatining tugash tezligi bilan mos 
kelishi shart emas, bunda iste’moldan chiqib ketadigan uzoq 
muddat foydalaniluvchi tovarlarning ulushi tushuniladi. Har bir 
narsa eskirishi mumkin, chunki uning iqtisodiy ko‘rsatkichlari 
qoniqarsiz bo‘lib qoladi yoki foydalanuvchilarning fikricha, u 
modadan qolgan bo‘ladi.
Um um an olganda, xizmat muddatining tugash tezligi bu 
muddatning uzoqligiga teskari proporsionaldir. Masalan, o ‘rtacha 
xizmat muddati 12 yilga teng bo‘lsa, bu muddatning o ‘rtacha tu­
gash tezligi 8,3%ni tashkil qiladi.
Xizmat muddatining yana davom ettirilishi birlamchi talabga 
taalluqli bo‘lgan baholarga kuchli ta’sir ko‘rsatadi.
Masalan, Fransiyada avtomobillarning aniq xizmat muddati 
10—11 yilni tashkil qiladi. Agar bu muddat 12,5 yilga yetsa, xiz­
mat muddatining tugash tezligi taxminan 8%ga teng bo‘ladi, bu 
esa 1,7 millionga yaqin mashinani almashtirishga bo‘lgan talabga 
to‘g‘ri keladi. Agar, aksincha, o ‘rtacha xizmat muddati 9 yildan 
oshmaydi, deb faraz qilsak, xizmat muddatining tugashi taxmi­
nan 11,1 %ni tashkil qiladi, bu esa 2,1 million mashinani almash­
tirishga bo‘lgan talab, demakdir.
Avtomobil bozorida texnologik xizmat muddati uzluksiz ortib 
boradi. Shvetsiyada o ‘tkazilgan tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, 
ba’zi rusumdagi avtomobillarning xizmat muddati 1965- yildan 
buyon 65%ga uzaygan.
Talabni baholash uchun zarur bo'lgan ba’zi m a’lumotlar, 
m asalan, mavjud tovarlar miqdori va ularning muddatlar 
bo‘yicha taqsimlanishi haqidagi ma’lumotlarni o ‘tgan yillardagi 
savdo faoliyatini tahlil qilish natijasida olish mumkin. Masalan,