Navoiy viloyati Navoiy shahridagi 17-umumiy o‘rta ta’lim maktabi ona tili va adabiyot fani

LEKSIKOLOGIYA 1-VARIANT 
 
1. Qaysi qatorda ko‘p ma’noli so‘z keltirilmagan? 
A) bosh, ko‘z, quloq B) qo‘l, etak, tomir
C) qovoq, siz, dam bermoq D) ildiz, tomir, bosh 
2. Oqlamoq so‘zining asl (bosh) ma’nosi qaysi javobda ko‘rsatilgan? 
A) daraxtlarni oqlamoq, devorni oqlamoq B) sholi oqlamoq, mastavani oqlamoq 
C) do‘stni oqlamoq, ona sutini oqlamoq D) ishonchni oqlamoq, choyni oqlamoq 
3. Sinekdoxa yo‘li bilan ma’nosi ko‘chgan so‘z qaysi gapda mavjud? 
A) Yurt bu kun ohuday xo‘p ishvakordir, Sir kabi sermavjdir, Pomirday poydor.
B) Xudovando! Bu na ko‘rgulik. Endi netaman? To‘qqiz og‘izni qanday boqaman
C) Mahkam ko‘zini yumib yotgan bo‘lsa-da, butun vujudi sergak. 
D) Uning buvasi oppoq soqolli , har bir so‘zini salmoqlab gapiradi. 
4. Biror predmet belgisining, harakatining o‘xshash tomonini boshqasiga ko‘chirish 
nima deyiladi? 
A) sinekdoxa B) metonimiya C) o‘xshatish D) metafora 
5. Fuzuliyni oldim qo‘limga Majnun bo‘lib yig‘lab qichqirdi 

---

Ushbu gapda ma’no kochirishning qaysi turi qo‘llangan? 
A)metafora B)sinekdoxa C)metonimiya D)kinoya 
6. Dog‘ so‘zi qaysi gapda ko‘chma ma’noda qo‘llanmagan? 
A) Yaxshi so‘z – yurak yog‘i, yomon so‘z – yurak dog‘i.
B) Qo‘rqoqlik dog‘ini o‘lim ham yuvolmaydi.
C) Bu gal bizning sha’nimizga dog‘ bo‘lishi mumkin. 
D) Oyda ham dog‘ bor.
7. Qaysi gapda yomon so‘zi qattiq, juda, nihoyatda so‘zlariga sinonim bo‘la oladi?
A) Ishqilib yomon xabar aytmasin-da! 
B) Bugun Ahmad yomon futbol o‘ynadi. 
C) Eng yomoni xona g‘oyatda sovuq edi.
D) Inoyat oqsoqol uni ko‘pchilik o‘rtasida yomon haqorat qilgan edi.
8. Quyidagi sanalgan ma’nolardan qaysilari olmalarni so‘zining atash ma’nosi 
hisoblanadi?
1) “mevali daraxt” ma’nosi; 2) “olma daraxti” ma’nosi 3) “ko‘plik” ma’nosi
4) “kelishik” ma’nosi 
A) 2, 4 B) 1, 2 C) 3, 4 D) 1, 4 
9. 1. Samovarda osh yedik.
2. Navoiyni kechadan beri ko‘tarib yuribman.
3. “Rossiya”ga qanday borsam bo‘ladi?
4. Bulutlar orasidan quyosh kulib qaraydi.
Ushbu gaplarga ma’no ko‘chishning qaysi ko‘rinishi bor? 
A) 1, 2, 3- metonimiya, 4- metafora B) barchasi metonimiya 
C) 1-sinekdoxa, 2, 3-metonimiya, 4-metafora D) 1, 4- metafora, 2, 3- metonimiya
10. O‘rtog‘im birdan kulib yubordi, o‘zi juda serzavq, dali-g‘uli, sho‘x bola, - deydi 
Musavoy.
Ajratib ko‘rsatilgan so‘zga ma’nodosh iborani toping 
A) og‘zi qulog‘ida B) ko‘nglida kiri yo‘q
C) do‘ppisi yarimta D) yulduzni benarvon uradigan 
11. Qo‘yi mingga yetdi iborasining ma’nosini toping. 
A) boyib ketmoq B) behad sevinmoq
C) o‘zligini unutmoq D) maqsadiga erishmoq 
12. Sel so‘zi qaysi gapda ko‘chma ma’noda qo‘llangan? 
A) Har qanday go‘sht tuzlanganda, seli chiqib ketadi
B) Elmurod shunday o‘ylar selida g‘arq bo‘lib, uyqusi qochdi. 
C) Quyoshning seliga miriqib cho‘milgan yam-yashil dala barq uradi. 
D) Barcha gaplarda sel so‘zi ko‘chma ma’noda qo‘llangan. 
13. Berilgan gaplardagi dam so‘zi qanday so‘zlarga ma’nodosh bo‘la olishini mos
ketma-ketlikda aniqlang. 
1. Bir dam o‘zini yo‘qotib, esankirab qoldi. 
2. Ot pishqirgan damiga erir tog‘dagi qorlar. 

---

3. Ibrohimov oyog‘ini yozgani o‘rnidan turdi va ayvonning damiga borib … uzoqdagi 
kaptarrang tog‘larga qaradi. 
4. Xanjarini qinidan sug‘urib oldi-da, damini oydinga solib boqdi. 
A) lahza, tig‘, chet, nafas B) lahza, nafas, chet, tig‘
C) lahza, nafas, tig‘, chet D) lahza, chet, nafas, tig‘ 
14. Tuzsiz she’rlarim deb shirindan shirin, Bolalarim yurar oyoq uchida.
Ushbu satrlarda ma’no ko‘chishning qaysi ko‘rinishi bor? 
A) metafora B) sinekdoxa C) vazifadoshlik D) metonimiya
15. So‘zlarning borliqdagi ma’lum narsa belgi-xususiyat, harakat-holatlarni bildirishi 
ularning qanday ma’nolari hisoblanadi? 
A) morfologik ma’nolari B) grammatik ma’nolari
C) so‘zlarning ko‘chma ma’nolari D) lug‘aviy ma’nolari
16. 1. Doka ro‘molin dol qo‘ygan, O‘ng betiga xol qo‘ygan. 
2. Ertasiga haligi she’r gazetaning ikkinchi beti boshida bosilib chiqdi.
3.Yer ketmonning betini qayiradigan darajada tosh-metin bo‘lib muzladi. 
Ushbu gaplarda qo‘llangan bet so‘zi haqidagi to‘g‘ri hukmni belgilang. 
A) barcha gaplarda shakldosh so‘zlar qo‘llangan 
B) barcha gaplarda bir so‘zning turli ma’nolari qo‘llangan 
C) birinchi va ikkinchi gapda shakldosh so‘z qo‘llangan 
D) birinchi va uchinchi gapda shakldosh so‘z qo‘llangan 
17. So‘zning grammatik ma’nolarini ifodalovchi grammatik shakllar tilshunoslikning 
qaysi bo‘limida o‘rganiladi?
A) leksikologiya B) morfologiya C) sintaksis D) fonetika
18. Yulduzni benarvon uradigan iborasining ma’nosi to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni 
belgilang. 
A) o‘taketgan qaysar B) o‘taketgan maqtanchoq
C) o‘taketgan sho‘x D) o‘taketgan olg‘ir 
19. Uning roziligini olmasdan turib bu ishga oyoq qo‘yish mumkin emas.
Oyoq qo‘ymoq iborasi qanday ma’no anglatadi? 
A) ishni uddalamoq B) ishga kirishmoq
C) ishga bormoq D) ishga yakun yasamoq 
20. Butun orqali bo‘lakni ifodalash ma’no ko‘chishining qaysi turiga xos? 
A) metonimiya B) sinekdoxa C) vazifadoshlik D)metafora 
21. Sajda aylar zohid ul mehrob aro, Men qilurman sajda egma qoshima.
Baytda ma’no ko‘chishining qaysi turi mavjud? 
A) sinekdoxa B) metonimiya C) metafora D) vazifadoshlik 
22. Ko‘k yuzida suzib yurgan bulut parchalari tobora ko‘payib borayotgan edi.
Ushbu gapda ma’no ko‘chishining qaysi turi mavjud? 
A) metonimiya 
B) metafora C) vazifadoshlik 
D) sinekdoxa 
23. Qaysi qatorda metonimiya asosida ma’no ko‘chgan? 
A) Quyoshning oltin qalami nur taratar edi. B) Osmon fonarin yoqdi shu onda. 

---

C) G‘oz singari qo‘nar ko‘llarga. D) Besh qo‘l barobar emas 
24. Qaysi qatordagi so‘zlargina atash ma’nosiga ega? 
A) mustaqil so‘zlar B) yordamchi so‘zlar
C) ot, sifat, son, fe’l, ravish D) undov va taqlid so‘zlar 
25. Quyidagi gapda ma’no ko‘chishining qaysi turi uchraydi? O‘n qo‘li o‘n hunar. 
A) metafora B) metonimiya C) sinekdoxa D) vazifadoshlik 
26. Faqat bir so‘z turkumiga doir omonim bo‘lgan so‘zlarni toping. 
A) to‘q, uloq,uy, xonim B) yigirma, o‘ng, zil sho‘r 
C) shox, davlat, son D) sof, taxt, quv, rom 
27. Qaysi qatorda paronimlar bilan bog‘liq xato bor? 
A) Kitob o‘qishning ko‘p afzallik tomonlari bor. 
B) Amir qilamanki, butun xalqqa don ulashilsin. 
C) Aniq faktlar ustida qayta ko‘rib chiqildi. 
D) O‘tganlarni yod etish- bizning burchimiz. 
28. Shakldosh so‘zlar qaysi javobda berilgan? 
A) palata, oqibat,karam B) ravon, ko‘z, dunyo
C) soch, palla, otash 
D) oq, savdo, ravish 
29. Bir turkum doirasidagi shakldosh so‘zlar qaysi javobda keltirilgan? 
A) palata, soch, nor B) yoz, palla, rasta
C) hadis, sandal, palla D) oq, savdo, oqibat 
30. Qaysi javobda faqat shakldosh so‘zlar qayd etilgan? 
A) oqibat, rasta, savat 
B) savdo, nota, pilla
C) sado, palata, rasta D) soch, baho, sayoz