«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

173 
og‗ir bo‗lgan hududlarga ko‗mak berish kabilar ishlab chiqarish kuchlarining 

rivojlanishi va joylashishida sezilarli o‗zgarishlarga olib keladi. Transport-

geografik holatning qulayligi, dengizbo‗yi hududlari, qo‗shnichilik va 
chegaradoshlik holatlari xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi va xalqaro
iqtisodiy integratsiyaning rivojlanishi bilan ishlab chiqarishni xalqaro bozorga 
chiqish qulay hududlarga, dengiz bo‗ylariga (bu hol keyingi yillarda yirik port –
sanoat ishlab chiqarish majmualarining rivojlanishiga olib keldi), rivojlangan 
mamlakatlar bilan qo‗shnichilik va chegaradoshlik esa ishlab chiqarish
kuchlarining chegara hududlarida rivojlanishiga (―Umumiy bozor‖ doirasida) olib 
kelmoqda.
3. Ishlab chiqarish kuchlarining joylashishida ijtimoiy-demografik omillar – 
aholi soni, aholi sonining ko‗payishi, zichligi, milliy tarkibi, mehnat resurslari va
uning sifat tarkibi, aholining iqtisodiy (malaka) tarkibi, ma‘lumot darajasi, 
migratsion harakatlarga tortilishi, aholining hududiy joylashish tizimi (ovul,
qishloq, kichik, o‗rta, yirik va o‗ta yirik shaharlar) katta o‗rin tutadi. 
Ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirish va joylashtirishda demografik
jarayonlarning bugungi va istiqboldagi holati hisobga olinadi. Mehnat resurslari 
mavjud hududlarda sermehnat iqtisodiyot tarmoqlarini, ishlab chiqarish va
noishlab chiqarish infrastrukturasi tizimlarini, yuqori malakali mehnat resurslari 
mavjud hududlarda zamonaviy va o‗ta zamonaviy sanoat tarmoqlari rivojlanishini
taqozo qiladi. Aholining hududiy joylashishiga mos ishlab chiqarish tizimini 
shakllantirish migratsion jarayonlarning tartibga solish va boshqarish imkonini
beradi. Bu o‗rinda sanoat korxonalarini ―filiallashtirish‖ orqali ishlab chiqarish 
kuchlarini hududlar bo‗yicha bir tekis rivojlantirishdan tashqari ekologik
muammolarni ham yumshatish mumkin. 
4. Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishning ijtimoiy-ekologik omillari XX
asrning ikkinchi yarmidan boshlab ilmiy-texnika inqilobi tufayli yuzaga kelgan 

---

---