Nuraliyeva Xafiza Otayevna, Qodirova Dildora Ergashevna, Fayzullayeva Zamira Raxmatovna

Ochiq ionlovchi nur manbalari-bu shunday manbalarki ulardan 
foydalanganda tashqi muhit radiaktiv birikmalar bilan ifloslanishi mumkin. 

---

138 
SHunday 
manba 
bilan 
ishlovchi 
ishchilar 
radiaktiv 
birikmalarni 
inkorporatsiyalanishi hisobiga ichki ham tashqi nurlanishga uchraydilar. 
Ionlovchi nurlarni ochiq manbalaridan foydalanganda nafaqat tashqi 
nurlanishdan himoyalanishni balki tashqi muhitni radiaktiv ifloslanishi va radiaktiv 
birikmalarni organizmga tushishini oldini olish choralari ham ko‗zda tutilishi 
kerak. 
Ochiq manbalar bilan ishlash uchun DSENM dan ruxsatnoma olish kerak, 
lekin ―Radiatsion havfsizlik me‘yorlari va radiatsion havfsizlik sanitar 
taminotining asoslari‖ O‗zR SSV tomonidan 05.012006 buyruqida eng kam 
ahamiyatga ega faollik o‗rnatilgan - bu degani ish joyida kam ahamiyatga ega 
bo‗lgan faollik uchun DSENM ni qarori talab qilinmaydi. Eng kam ahamiyatli 
faollik miqdori radionuklidlarni havflilik darajasiga bog‗liq bo‗ladi. Radiatsion 
xavflilik darajasi bo‗yicha barcha radionuklidlar 4 guruhga bo‗linadi: A,B,V,G. 
Radionuklidlarni qaysi guruhga mansubligi va uni eng kam ahamiyatga ega 
bo‗lgan faolligi ―Radiatsion havfsizlik me‘yorlari va radiatsion havfsizlik sanitar 
taminotining asoslari‖ O‗zR SSV tomonidan 05.012006 da buyruqibo‗yicha 
aniqlanilishi mumkin. Agar ionlovchi nur manbalarining faolligi eng kam 
ahamiyatli faollikdan yuqori bo‗lsa radiaktiv birikmalar bilan ishlash sinfi 
aniqlanishi kerak. 
6.5. Dozimetrik va radiometrik nazorat olib borishda qo„llaniladigan 
tekshirish usullari 
Dozimetrik va radiometrik nazoratini olib borish asosida ionlovchi 
nurlanishni qayd qilish yotadigan instrumental tekshiruvlardan foydalanishga 
asoslanadi. 
Ionlovchi nurlanishni qayd qilish usullarini quyidagi guruhlarga bo‗lish 
mumkin: 
1. fizikaviy, ionlashtiruvchi, sintilyasion, kalorimetrik, spektrometrik 
2. kimyoviy, fotografik, radiokimyoviy 
3. biologik, aholini salomatlik holatini baholash, eksperimental