O r t a m a X s u s, k a s b h u n a r t a L i m I m a r k a z I

19.1.  PARHEZ  DASTURXONLARINING  TAVSIFI
1-son parhez dasturxoni.  Bu dasturxon oshqozon va ichak kasaliga —  oshqozonda 
m e ’yo rid a n   ortiq  kislotali  gastrit,  o s h q o z o n   yarasi  va  o ' n   ikki  b a rm o q li  ichak 
yarasi  kasallari  bilan  og'rigan  bem o rlarg a  belgilanadi.
D avolashda  q o ila n ila d ig a n   usul  —  ovqatni  iste’mol  qilishda  tanad ag i  og'riq 
joy ni term ik,  m exan ik ,  kimyoviy t a ’sir etuvchi  k u c h la rd an   saqlash.  Bu  dasturxonga 
beriladigan  ta o m la r  o sh q o z o n d a   uzoq  ushlanib  qoladigan,  o s h q o z o n   devoriga  t a ’sir 
etib  suyuqlik  ajralishini  z o'ray tiradig an   xususiyatga  ega  b o im a s lig i  kerak.  Agar 
bun day xususiyatga  ega b o i g a n  t a o m   iste’m olga berilsa,  osh q o z o n d a   kislota m iqdori 
yana  h a m   oshib  ketishi  m u m k in .  M ex anik  t a ’sir  kuchlarini  kamaytirish  u c h u n  
kunlik  iste’m olga  birlashtiruvchi  to 'q im a si  k o 'p   b o i g a n   sabzavotlar  berilmaydi, 
c h u n k i  b u n d a y   sabzavotlar  o s h q o z o n   ichi  devoriga  m a ’lum   darajada  t a ’sir  kuchini 
k o 'rsa tis h i  m u m k in .  T a o m la r   ezilgan  h o ld a   o z - o z d a n   k o 'p   vaqt  o 'tk a z ilm a y  
iste’m olga  berilishi  kerak.  Ju d a   issiq  yoki  sovuq  taom larni  iste’m olga  berish  ruxsat 
etilmaydi.  Pa rh ez   dasturxoni  u c h u n   baliq,  g o 'sh t  qa ynatm alari,  qattiq  to 'q im a li 
g o 'sh t,  s h o 'r,  qovurilgan  va  d im lan g a n   tao m lar,  qiyin  eruvchi  yo g'lar  (eritilgan 
hayvo n   y o g'i,  m o l  yog'i,  m a rg a rin ),  d a g 'a l  u n d a n   ta y y o rlan g a n   ja v d a r   n o n i, 
n o rd o n   m ahsu lo tlar,  sabzavotlar,  ichaklarni  shishiruvchi  m ahsulotlar,  konservalar, 
ziravorlar,  so f  kofe,  какао,  a c h ch iq   choy,  gazli  va  alkogol  ichim liklar  iste’m olga 
berilmaydi.
Yangi  sut  m a h s u lo tla ri  ( n o r d o n   b o 'l m a g a n i ) ,   t u x u m ,  z a y tu n   va  j o 'x o r i  
y o g i a r i ,   y o g 's iz   baliq  p ish irilg a n   h o ld a ,  y o g 's iz   m o l,  b u z o q ,  to v u q   g o 's h ti  
(pishirilgan  g o 's h t,  qiym alangan,  chop ilg an   holda),  y o rm a   va  sabzavotdan  (sabzi, 
k a rto s h k a ,  k o 'k   n o 'x a t )   ezib  t a y y o r l a n g a n   s u y u q   osh,  sa b za v o t  q a y n a tilg a n  
suyuqlikda  tayyorlangani;  sutli  suyuq  osh;  ezilgan  y o rm a   b o 'tq a la ri  (grechixa, 
sulidan  tashqari);  kisel,  jele  ko'rinishidagi  mevalari  ezilgan  k o m p o t  ko'rinishidagi 
shirin  tao m la r,  suyuq  sutli  choy;  q o tg an  b u g 'd o y   noni  yoki  suxarilarni  iste’m olga 
berish  m u m k in .  T a o m la rn in g   tuzi  past  b o i is h i   kerak.
A gar  o s h q o z o n   yoki  ichak  kasalligi  kuchaysa 
1-A  sonli  parhez  dasturxoni 
belgilanadi.  Bu  holda  shifokor  ko'rsatm asi  b o 'y ic h a   2  k u n d a n   8  k u n gacha t o ‘shakda 
yotgan  hold a  p a rh e z n i  saqlash  lozim.  T ayyorlanadigan  tao m la rn in g   t a ’sir  kuchlari 
q a t ’iy  chek lanishi  kerak.  U larn ing   tarkibidagi  uglevodlar,  tuz  m iqd o ri  yana  h a m  
kamaytiriladi.  O shq o zon  so'lak bezlariga t a ’sir etuvchi va ularni qitiqlovchi  m ahsulot 
va  t a o m   m a i u m   m iq d o rd a   kam aytiriladi.  T a o m la r   ezilgan  holda,  suv  b u g i d a  
pishirilib,  suyultirilgan  hold a  yoki  suyuq  b o 't q a   k o 'rin ish id a   tayyorlanadi.
1-A  sonli  pa rh e z   dasturxoni  biroz  yaxshilanib  1-sonli  d asturxonga  o 'tis h d a n  
avval  1-B  sonli  pa rh e z   d asturxonidan  foydalanish  h a m   m u m k in .  B u n d a  sham ollash
3 0 4

jarayoni  biroz  kam aygan  bo'lganligi  sababli  b e m o r   to 's h a k d a   yotish  bilan  birga 
m a ’lum   darajada  o4irib  tao m n i  iste'm o l  qilishi  m u nik in.  K unlik  iste’m oldagi  tao m  
tarkibidagi  energiya  m iqd o ri  faqat  uglevod  hisobiga  biroz  kamaytirilishi  m u m k in .
1-son  p a rh e z   d a s tu rx o n in in g   h a m m a   turi  u c h u n   kunlik  o v qatlan ish   5—6 
m a rta  tashkil  qilinishi  lozim.
2 -son   parhez  dasturxoni.  Bu  dasturxon  o sh q o z o n   va  ichak  kasaliga  —  b e m o r 
o sh q o z o n id a   m e ’yoridan  past  kislotali  gastrit  surunkali  ichak  kulunj  kasalligi  bilan, 
sh u n in g d e k ,  chakag  kasalligi  bilan  og 'rig an   yoki  tish  yetishm ovchiligi  b o llgan 
kishilarga  belgilanadi.  D avolashda  q o ‘llanadigan  usul  —  ovqatni  iste’m o l  qilishda 
tanadagi  o g kriq  jo yni  m exanik  va  term ik  t a ’sir  etuvchi  k u c h la rd an   saqlash.  Shu 
bilan  birga,  o s hq ozon  sekretsiya  bezlariga  t a ’sir  etib,  suyuqlik  ajralish  qobiliyatini 
oshiruvchi  m ah sulotlar  bilan  t a ’m in lash d a n   iborat.  Xuddi  1- p arh e z   dasturx onidek  
t a o m l a r   e z ilg a n ,  m a y d a   c h o p il g a n ,   yog^siz,  b irl a s h t ir u v c h is i   k a m   h o lla r d a  
tayyorlanishi  lozim.  Issiq  ta o m la r  65°C  dan  osh m agan ,  sovuqlari  esa  14— 15°C 
h a ro ra td a n   past  boMmagan  holda  iste'm olga  berilishi  lozim.
2 -p arh ez dasturxoni  taom lari  tarkibidagi  m ahsulotlar o shqozon da xlorid  kislota 
m iqdo rin i oshirish xususiyatiga ega b o l a d i .  T a o m   tarkibidagi g o lsht,  baliq  qayn atm a 
yoki  sardaklari,  sabzavot  qaynatilgan  suvlar,  meva  sharbatlari,  sof  kofe,  какао, 
choy,  gazak  va  boshqalar  o 'z   hidi  va  mazasi  orqali  o sh q o z o n   sekretsiya  bezlariga 
ta'sir  etib,  suyuqlik  ajralish  jaray on in i  tezlatishi  m u m k in .
T a o m la r   pishirilgan,  yopilgan  h a m d a   qovurilgan  holda  tayyorlanadi.  G o ‘sht 
m ahsuloti  urvoqqa b elanm agan  ho ld a tayyorlanadi.  Kunlik  iste’m olda  suvi  qochgan 
non,  tu x u m ,  sut.  shakar  q o ‘shm ay   x a m ird an   tayyorlangan  non  va  p e c h e n ’elar; 
b a ’zi  gazaklar,  seld  vog‘i,  bo'ktirilib  tuzi  kamaytirilgan  seld,  a c h ch iq   boMmagan 
pishloq,  pishloq  yog ‘i, jigar  pashteti  va  bosh q alar  beriladi.  Suyuq  oshlar  q a y n a tm a  
k o ‘rinish ida ,  b orsh ,  sabzavot  va  y o r m a   suyuq  oshlari  ezilgan  h o lda   beriladi. 
Sabzavotlardan  —  sabzi,  kartoshka,  ismaloq,  gulkaram   pishirilgan  holda  ezilib, 
sariyog*  bilan  aralashtirib,  g o ‘sht  va  baliq  y u m sh o q   pishirilgan  va  qiym alangan 
holda  beriladi.  M a ydala n gan y o rm a lard a n   ilashimli  b o ‘tqa tayyorlab,  u n d a n   bu g‘da 
pishirilgan  yoki  yopilgan  pu d in g ,  z a p ek a n k a ,  kotletlar  tayyorlanadi.  M a k a r o n  
mahsulotlari pishirib,  chopilgan  holda ishlatiladi.  G o bsht,  baliq,  smetana sardaklaridan 
foydalaniladi.  Shirin  taom lar,  n o r d o n ro q  sharbatlar,  оЧа  k o bp  b o l m a g a n   m iqdorda 
hid,  m aza  beruvchi  ziravorlar  va  kam   m e ’yorda  tuz  ishlatiladi.
Quritilgan  sut  m a h su lo tid a n   tayyorlangan  sut,  prostokvasha,  qatiq,  suzma, 
suzm a  p ish lo g‘i  b e m o r   tanasida  yaxshi  h a z m   b o l is h i   sababli  ular  k o kp  ishlatiladi. 
Sof holdagi  sut  ch eklangan  m iq d o rd a   iste’m olga  beriladi.  T a o m   tez-tez,  o z -o z d a n  
iste'm ol  qilinishi  kerak.  K o ‘p  m iq d o rd a   suyuqlik  m iq do rin i  iste’mol  qilish  tavsiya 
etilmaydi.
305

5-son   parhez  dasturxoni.  Jigari  va  cvt  pufagi  og'rigan  va'ni  xoletsistit,  gepatit 
kasali  bilan  ogTigan  b em orlarga  5-son  parhez  dasturxoni  belgilanadi.  D avolashda 
q o i l a n a d i g a n   usul  —  jig a r  va  o 't   pufagi  ishlash  q o biliy atiga  t a ’sir  e ta d ig an  
m ah su lo tla r  iste’moli  cheklanishi  lozim.  Iste’moldagi  m ahsulot  ichak  faoliyatini 
o 'z   funksiyasi  asosida  ishlashga,  b e m o r   tanida  tosh  hosil  b o l is h i g a   olib  kelmasligi,
o 4   pufagi, jigarning  ishlashini  zo'riqtirmasligi  kerak.  Parhez asosiga ta o m  tarkibidagi 
yog'ni  chegaralash  va  o 'rn iga  hayvon  oqsili  ko'paytirilishi  lozim.
Parhez  dasturxoniga  c h o 'c h q a   y o g i ,   ichki  y o g i ,  mol  yo gki.  m argarin.  y o g li 
p a rra n d a   g o 'sh ti,  baliq,  tu x u m   sarig'i,  q a y n a tm ala r,  q a y n a tm a d a   tayyorlangan 
sardaklar,  dukkakli  m ahsulotlar,  q o 'z i-q o rin la r.  shovul;  n o rd o n ,  s h o ‘r,  achchiq, 
d u d l a n g a n   m a h s u l o tl a r ,  q o v u r ilg a n   va  o 't a   sovitilg an  m a h s u l o tl a r n i   to rtis h  
taqiqlanadi.
T a o m n o m a g a   suvi  qoc h g a n   oq  bulka  non,  suli  noni,  a c h ch iq   voki  nordon 
b o i m a g a n   pishloq,  xom   sabzavot  salati,  sut  m ah sulotlaridan  —  sut,  prostokvasha, 
o 'la   n o rd o n   boMmagan  q av m o q,  vog’siz  suzm a  kiritiladi.  T u x u m n in g   faqat  oqi 
ishlatiladi.  Suyuq  oshlar  suvda  yoki  sabzavot  pishirilgan  suvda  piyozsiz  tay y o rlan ­
gan  borsh,  yorm ali  sabzavot  suyuq  oshlari.  sut  va  mevali  shirin  suyuq  oshlar 
iste’mol  qilinadi.  Yog’siz  m ol,  b uzoq ,  q u von.  tovuq,  kurka  g o ’shtlari,  yog'siz 
baliq  (  treska  va  boshqa  dengiz  balig'i)  tao m ga  ishlatiladi.  Q uyuk ta o m la r  qaynatib, 
pishirib  yoki  yopib  tay v o rlan a d i.  Sabzi,  b a q la jo n ,  qizilch a,  k a rto s h k a ,  shirin 
qalam p ir,  ко 'к   salat  bargi,  p o m id o r.  q ov o qdan  tayyorlangan  tao m la r,  tu rp  suvi 
h a m   t a o m n o m a d a   b o4 adi.  H a r  xil  quyuqlikdagi  y o rm a   b o 'tq a la ri,  p udinglar, 
zapek an kalar,  m akaron  m ahsulotlari,  shirin  rezav or-m evalar  va  ularning  sharbati 
p a rh e z   t a o m n o m a s i d a g i   m a h s u l o tl a r   h is o b la n a d i.  S ovuq  ja z l a n g a n   un  bilan 
ta y y o r la n g a n   sabzavot  pishirilgan  suvda,  su tda   yoki  s m e t a n a d a   ta y y o rlan g a n  
sa rda k lar,  c h o y ,  sutli  c ho y ,  kofe,  kisellar,  m usslar,  jelelar,  asal  m u ra b b o la r, 
d jem lar  iste’m olga  beriladi.  Bir  kun da  5  m arta  tao m   iste’mol  qilinadi.  T uz   miqdori 
o ‘z  m e ’yorida  (1  kunda  10  g  gacha).
K asallik  k u c h a y g a n d a   5 -A   son 1 i  p a r h e z   d a s tu r x o n i  b e lg ila n a d i.  B u n d a  
b irla sh tiru v c h i  to 'q im a s i  d a g 'a l  o 's im lik   m a h s u lo tla ri,  s h u n in g d e k ,  m e x a n ik , 
kimyoviy  t a ’sir  etuvchi  kuchga  ega  m ahsulotlar,  yogk  m iqdori  m a ’lum  darajada 
qisqartiriladi.  T a o m la r  ezilgan  holda  tayvorlanadi.
Parhez  taom larni  tayyorlashda  gigiyena  qoidalariga  q a t'iy   riova  qilish,  kasal 
turiga  qarab  taom   tayyorlashning  o'ziga  xos  usullaridan  foydalanish  katta  ahamivatga 
ega.  T a o m   tayyorlash  u c h u n   ishlatiladigan  a sb o b -a n jo m la r  ishlatilishidan  avval 
qayno q   suvda  yuvilishi  zarur.  Sabzavot  va  m evalar  tozalashdan   avval  h a m d a  
to z a la n g a n d a n   so 'n g   yuvilishi  shart.  Agar  ularni  ezib  sharbati  olinishi  lozim 
bo'lsa,  qayn oq   suvda  biroz  yuzaki  pishirish  kerak.  Prostakvasha  tayyorlashda
306

q aynatilgan  sutdan   foydalanish  zarur.  Parhez  dasturxoni  taonilari  liar  kuni 
o'zgartirib  turilishi  lozim.  T ayyorlangan  ta o m   yaxshi  bezalgan  b o l i b ,   ishtaha 
ochadig an   b o iis h i  kcrak.
19.2.  SO V U Q   PARH EZ  TAOM LARI
1-son  parhez  dasturxoni  u c h u n   sovuq  ta o m   va  gazaklar turi  m a i u r n   darajada 
cheklangan.  B un d a   baliqning  d o n a d o r   yoki  tuzlangan  qora  u v u ld u ru g ia ri  ko 'p  
berilmaydi,  seld  y o g i ,  suzm a  p is h lo g i,  qaynatib  pishirib  sovitilgan  baliq  (yog'siz 
holdagisi).  sabzavot  pishirilgan  suvda  tayyorlangan jele  asosida  tayyorlangan  go'sht 
yoki  baliq  frikadelkasi,  yog'siz  dudlangan  c h o 'c h q a  g o ’shtini,  pishirib tayyorlangani, 
mol  pushti  m a g iz in in g   g o ’sht  q iym alagichdan  o'tkazilgani.  sabzining  asal  bilan 
aralashtirilgani  k o 'z d a   tutiladi.
2-son  parhez  dasturxoni  uchun  yog'siz  dudlangan  c h o 'c h q a   g o'shti,  d o k to r 
kolbasasi,  bo*ktirib  tuzi  k etkazilgan  seld.  scld  y o g i ,   pishloqli  y o g i   pishloq, 
d u dlan g a n   baliq  (yog'siz),  baliqning  d o n a d o r   yoki  tuzlangan  qora  uvuldurug'i, 
jigar  pashteti,  baqlajon  yoki  qov oq ch a  ikrasi,  smetanali  k o 'k   salat,  sabzi  bilan  asal 
aralashm asi,  p o m id o r   bilan  sariyog'  beriladi.
5 -son   parhez  dasturxoni  uchun  bar  xil  sovuq  ta o m   va  gazaklar  beriladi.  Yangi 
voki  pishirilgan  sabzavot  salatlari.  vinegretlar  tavyorlashda  pista  moyi.  zavtun 
moyi,  sm e ta n a   ishlatiladi.  Bunday  tao m la rd a   tuzlangan  bodring  o 'rnig a  no rd o n  
b o 'lm a g a n  tuzlangan  karam  ishlatiladi.  Ishlatiladigan  sabzavotlar b u g'd a   pishiriladi. 
Pishirilgan  baliq  va  go'shtli  ta o m la r  sof holda  yoki  sardak  bilan  (til,  g o 'sht.  garnirli 
baliq)  beriladi.  Bular  u c h u n jele  sabzavot  qaynatilgan  suvda  tayyorlanadi.  Sabzavot 
tao m larid an  —  qizilcha  sm etan a bilan,  turp  olm a  bilan.  baqlajon  va  qovoqcha  ikrasi 
beriladi.  Bo'ktirib  tuzi  ketkazilgan  seld  chopilgan  holda  yoki  seld  y o g i   beriladi. 
Tavyorlanadigan  salatlarga  lim on  sharbati  yoki  2
°c  li  lim on  ishqori  qo'shiladi.
Sabzi  olma  bilan 
(2,  5-son  parhez  dasturxoni).  Ishlovdan  o 'tg a n   olma  urug'i, 
pardalaridan   tozalanib  s o m o n c h a   shaklida  to 'g'ralib.  ishlovdan  o 'tib   s o m o n c h a  
shaklida  to 'g 'ra lg a n   sabzi  va  shakar,  sm etan a  bilan  aralashtiriladi.
Sabzi  68  g.  olma  28  g.  smetana  20  g.  shakar  2  g.  Sof og'irligi  100  g.
Lavlagi  sm etana  bilan 
(2,  5-son  parhez  dasturxoni).  Lavlagi  pishirilib. 
tozalanib,  so m o nch a shaklida to'g'raladi  yoki qirg'ichdan  o'tkaziladi  va  limon  ishqori. 
s m etan a,  shakar q o'shib   aralashtiriladi.  Likopchaga  solib  ustidan  to 'g 'ra lg a n   ukrop 
sepib  beriladi.
Qora  olxoTili  lavlagi  salati 
(5-son  parhez,  dasturxoni).  Quritilgan  qora  olxo'ri 
saralab  yuviladi,  sovuq  suvda  bo'ktirilib  dan agidan   ajratiladi.  Lavlagi  tozalanib.
307

m ay d a  kubik  yoki  tilim -tilim   shaklida  t o lg lraladi.  Oz  suvda  pishirilib,  sovitiladi  va 
qora olxo^ri va o'simlik yog'i  yoki sm etana q o kshib aralashtiriladi.  Salatni tayyorlashda 
biroz  s h ak ar  qo'shilishi  va  tarq atish d a  k o'kat  bilan  bezalishi  h a m   m u m kin .
Marinaddagi  baliq  frikadelkasi  (5-son  parhez  dasturxoni).  Baliq  lahm   g o ‘shti 
qivm alagichd an   o ‘tkazilib,  suvda  bo^ktirilib,  suyuqligi  siqilgan  qobiqsiz  bulka  non 
bilan  aralashtirilib  yana bir  m arta   g o ‘sht  qivm alag ichdan  o ‘tkaziladi.  Hosil  bo4 gan 
kotlet  massasi  urib  pishitiladi,  m ay d a   sharchalarga  b o l i b   bu g lda  pishiriladi.  Idishga 
frikadelka  solinib,  ustidan  to m atli  sabzavot  m arinad i  quyiladi  va  qaynatiladi.  Uni 
sovitib,  tarqatishd a  ustidan  k o lkat  sepib  beriladi.
Sardakli  gofcsht  pishlog‘i  (I,  2 ,  5-son  parhez  dasturxoni).  Pishirilgan  g o ‘sht 
qiym alagichdan   3—4  m arta  o 'tkaziladi  va  sovuq  q u yu q  sut  sardagi,  yum shatilgan 
s a riy o g \  tuz  q o kshib  ko'pirarli  darajada  aralashtiriladi.  A ra la shm ala r  b o la k la rg a  
b o l i n i b   shayba  shakli  beriladi,  usti  sari yog \   sut  sardagi  a ralash m asid a  bezalib, 
m u zx o n a d a  qotiriladi.
19.3.  PARHEZ  SUYUQ  TAOMLAR!
1-son parhez dasturxoni uchun  sabzavot  qaynatilgan  suvda tayyorlangan  ezilgan 
y o r m a   su yu q  oshlari  (p y u re  suyuq  oshi,  sh ilim s h iq   suyuq  oshi,  krem   suyuq 
oshi),  y orm a ,  m ak a ro n   m ahsulotli,  sabzavotli  (qovoq,  sabzi)  sut  suyuq  oshlari, 
rez a v o r-m ev a d a n   ezib  tayyorlangan  shirin  suyuq  oshlar  tayyorlanadi.
2-son  parhez  dasturxoni  u c h u n   yuqorida  k o ‘rsatilgan  suyuq 
oshlardan 
tashqari  yana  q a y n a tm ala rd a   tayyorlangan  suyuq  oshlar,  sh un ing dek,  sabzavotlari 
m ayd a  t o ‘g lrab  q o ‘shilgan  suyuq  o sh lar  tavsiya  etiladi.  Bu  p a rh e z   dasturxoniga 
tiniq  qay n a tm ala rg a   har  xil  garnir  solingan  suyuq  oshlar  ham   tortiladi.
5-son   parhez  dasturxoni  uchun  suy u q   o s h la r  piyozsiz  v eg itarian   usulda 
(sabzavot  qaynatilgan  suvda)  tayyorlanadi.  Sabzavotlari  dimlab  pishiriladi.  Bu  suyuq 
oshlar  turiga  borshchlar,  shilar,  sabzavotli,  yorm ali  suyuq  o shla r  kiradi.  Yana 
har xil  shirin,  sutli  suyuq  oshlar tavsiya  qilinadi.  Y ozda  sovuq tao m la rd a n   okroshka, 
qizil  lavlagili  s h o ‘rva  tortiladi.
Tovuq  pyuresi  va  guruchdan  tayyorlangan  suyuq  osh  (1 ,  5 -son  parhez 
dasturxoni).  Pishirilgan  lahm   tovuq  g o kshti  qiym alagichdan,  s o 'n g   elakdan  ezib 
o4kaziladi.  G u r u c h   saralanib,  yuvilib,  ezilarli  darajada  pishiriladi.  G u r u c h   elakda 
suzib olingach  suviga ezilgan  tovuq g o kshti  bilan aralashtirilib qaynatiladi.  Tarqatishda 
eritilgan  sariyog‘  yoki  lezon  q o 's h ib   beriladi.  Lezon  tayyorlash  u c h u n   xom   tu x u m  
s u y u q   q a y n o q   q a y m o q   yoki  sut  b ila n   ya x sh ila b   a r a la s h tir ila d i  va  s u v - b u g 1 
h a m m o m ig a  q o ‘yib  aralashtirilgan  holda  biroz quyuqroq  holga  kelguncha  ushlanadi. 
S o ‘ng  elakdan  suzib  o ‘tkaziladi.
30 8

G u r u c h   40  g,  SUV  600  g,  tovuq  120  g,  sari yog'  10  g,  suyuq  q a y m o q   50  g,  tu x u m   1/ 
2  do n a.  S o f og'irligi  500  g.
P a g ‘a -p a g ‘a  holda  pishirilgan  tuxumli  tiniq  qaynatma  (2-so n  p a rh ez 
dasturxoni).  G o 'sh tli  tiniq qay n atm a  qaynash darajasiga  ko'tarilib,  ustidan  yaxshilab 
aralashtirib elakdan o'tkazilgan  holda xom  tuxum  solinadi va qaynatiladi.  Tarqatishda 
ustiga  eritilgan  sariyog1,  k o 'k a t  sepib  beriladi.
G o 's h tli  tiniq  q a v n a tm a   500  g,  tu x u m   1/2  d o n a ,  sari yog ‘  6  g.  k o 'k a t  5  g.  S o f og'irligi 
500  g.
Borsh  (2— 5-son  parhez  dasturxoni).  Ishlovdan  o ltgan  sabzavotlar  s o m o n c h a  
shaklida t o 'g ‘raladi.  Qizilcha  oz  suvda  dim lanadi.  Sabzi va petrushka  ildizi  oz  suvda 
qaynatilib,  qizilchaga  qo'shib,  sariyog'  q o ‘shilgan  holda  y u m sh o q   holga  kelguncha 
dim lanadi.  Q aynab  turgan  suvga  yoki  sabzavot  qaynatilgan  tayyorlangan  k aram  
solib  biro z  qaynatiladi.  S o 'n g   d im la n g a n   sabzavot  solinadi  va  15—20  m in u t 
q a y n a g a c h ,  p o lsti  to za lan ib ,  t o kg ‘ralgan  p o m id o r ,  shakar,  tuz,  lim o n   ishqori 
solinib,  5— 10  m inut qaynatib iste’molga tayyor holga  keltiriladi.  Tarqatishda borshga 
sm e ta n a,  k o'kat  q o ‘shib  beriladi.
19.4.  PARHEZ  QUYUQ  ISSIQ   TAOMLAR1
1-son  parhez  dasturxoni  uchun  yog'siz  m ol,  buzoq,  tovuq,  baliq  go'shtlaridan 
y u m sh o q   pishirilgan,  oz  suvda,  b u g ‘da  pishirilgan  ta o m   tayvorlanadi.  U lar  sof 
qiyma,  kotlet  yoki  kinel  massasi  holida  ishlatiladi.  Y o rm ala rd a n   suyuq  ezilgan 
b o 'tq ala r,  b u g 'd a   pishirilgan  pudinglar;  sabzavotlardan  (sh o lg 'o m ,  turp,  kara m d an  
tashqari)  pyure  va  suflelar;  c h u c h u k   su z m a d a n   ezilgan,  b u g 'd a   pishirilgan  tao m la r 
tayyorlanadi.
2-son  parhez  dasturxoni  uchun  yuqoridagi  ta o m la r d a n   tashqari  u rvoqqa 
b elanm ay,  qobiq  hosil  qilm ay  qovurilgan  tao m lar,  qobiq  hosil  qilm ay  yopilgan 
t a o m la r   tayyorlanadi.
5-son  parhez  dasturxoni  u c h u n   pishirilgan,  oz  suvda  pishirilgan,  yopilgan 
yog'siz g o ‘sht,  baliq taom lari  tayyorlanadi.  Sabzavot  taom lari  q ovurish dan tashqari 
h a m m a   issiq  ishlov berish  usulidan  foydalanib  tayyorlanishi  m u m k in .  Y orm alard an 
d o n a d o r   va  suyuq  b o 'tq a la r,  z a p ek a n k a la r  va  pu d in g la r  tayyorlanadi.  Y O g'siz 
s u z m a d a n   pishirilgan  va  yopilgan  ta o m la r  k o lp  ishlatiladi.
T a o m la rn in g   ustidan  quyib  berish  u c h u n   sariyog',  2-son  p arhez  dasturxoni- 
dagidek sovuq jazlangan  unda tayyorlangan sm etana sardaklari va go'sht qavnatmasida 
tayyorlangan  qizil  sardak  tayyorlanadi.
309

Sabzili  kartoshka  pvuresi  ( /.  2, 
5-son  parhez  dasturxoni).  Ishlovdan  o 'tg an  
sabzi  m ayda  to 'g 'ralib ,  oz  sutda  v u m sh o q   pishiriladi.  Ishlovdan  o 'tg a n   kartoshka 
v u m s h o q   pishirilib,  suyuqligi  to 'k ilib ,  biroz  quritiladi,  sabzi  bilan  aralashtirib 
issiq  holda  ezuvchi  m ashinad a  cziladi  va  quyuq-suyuqligiga  qarab  qaynatilgan  sut, 
sariyog'  q o ‘shib  aralashtiriladi.  T a rq atish d a   ustidan  sariyog'  quyib  beriladi.
Suzmaii  sabzi  sullesi 
( I ,  2,  5-son  parhez  dasturxoni).  Ishlovdan  o 'tg an   sabzi 
m ayda  to 'g 'ra lib .  sariyog'  q o 'sh ilg an  holda  oz  sutda  v u m sh o q   pishiriladi  va  eziladi. 
T a y y o rla n g a n   sabzi,  m a n n a   vo rm a si.  tu x u m   sarig'i,  ezilgan  s u z m a   yaxshilab 
aralashtiriladi  vavog'langan  q o lipg a so lish d an  avval  yaxshilab  ko'pirtirilgan  tu x um  
oqi  tayyorlangan  m ahsulotgaqo'shiladi.Q olipgasolingan  sufle  massasi  bug'  qozonida 
p ishiriladi.T ayvor  sufle  q o lip d a n   bo'shatilib,  ustidan  sariyog'  quviladi.
Sabzi  190  g.  suzm a  50  g.  tu x u m   1/2  d o n a ,  sariyog'  10  g.  sut  30  g.  m a n n a   vormasi  10 
g.  tuz  1  g.  S o f og'irligi  255  g.
Bug‘da  pishirilgan  gulkaram  sullesi 
(I,  2,  5-son parhez.  dasturxoni).  Ishlovdan 
o 't g a n   g u l k a r a m   y u m s h a g u n c h a   p is h ir ila d i,  suzib   o lin ib ,  q u r it il a d i,  ezilib, 
qaynatilgan  sut,  tuxum   sarig'i,  m a n n a   vormasi,  eritilgan  sariyog'  ko'pirtirilgan 
tu x u m   oqi  bilan  aralashtirilgan  zahoti  yog'langan  qoli pgasolinib,  bug'  q o z o n id a  
pishiriladi  v a q o lip d a n   b o'sh atib   ustidan  sariyog'  quyib  beriladi.
2.  5-son  p arhez  dasturxoni  u c h u n   sufleni  yopib  tayyorlash  h a m   m u m k in.
Murabboli  manna  yorma  oladyasi 
(2-son  parhez  dasturxoni).  Ilashimli  m an n a  
bo'tqasi  tayyorlanib  70  C  h a ro ra tg a c h a   sovitilib,  shakar bilan  ezilgan tu x u m   sarig'i, 
ko'pirtirilgan  tux um   oqi  q o 'sh ib   yaxshilab  aralashtiriladi,  xam irturushli  xam irdan  
tayyorlangan  oladyaga  o'xshash  usulda  qovuriladi.  T a rqatish da   ustidan  m urabb o, 
sariyog'  yoki  s m e ta n a   quyib  beriladi.
Mevali  palov  (5-son  p arhez  dasturxoni).  Quritilgan  m eva  saralanib,  yuvilib, 
yiriklari  b o 'lin a d i.  Q a yna b  tu rg an   suvga  tuz,  shakar,  sariyog'  solinib,  ustidan 
s a ra la b   y u v ilg a n   g u r u c h   solib  q a y n a ti la d i .  G u r u c h   s u v in i  t o r t is h i   o l d id a n  
tayyorlangan  meva  solinadi  va  suvi  to'liq  to rtilgandan  so'n g   usti  yopilgan  holda 
suv-bug'  h a m m o m ig a   idishi  bilan  qo'yilib  dim lanadi.  T ayyor  b o 'lg a n d a n   so'ng 
aralashtirilib  taqsim ch aga  tog'  usulida  solib  beriladi.
G u r u c h   50  g,  kishmish  20  g,  qora  olxo'ri  20  g,  o lm a   35  g,  sh ak ar  5  g,  sariyog'  15  g, 
suv  100  g,  tu z  1  g.  S o f  og'irligi  230  g.