Ona tili va bolalar adabiyoti

378-mashq. Vositasiz to‘ldiruvchilarni topib, belgili yoki belgisiz tushum 
kelishigi shaklida ifodalanish sababini tushuntiring. 
1. Bo‘pti, qaynoq-qaynoq choy ich-da, borib yot. (S. Ahmad) 2. Qa-
nisan, bolam? Manavi choyni ich. Dolchin solib damlaganman. (S. Ah-
mad) 3. Dehqonchilik qilib, paxta ham ekkanman. O‘toq qilganman, 
g‘o‘za chopganman, paxta terganman. (N. Safarov) 4. Paxtani terib 

---

182 
olaylik, dam olish bo‘lsa qochmas. (N. Safarov) 5. Afandim, kim qur-
bonlikka qo‘y so‘ysa, qiyomat kuni qil ko‘prikdan o‘sha qo‘yni minib 
o‘tar emish, shu rostmi? (“Latifalar”dan) 6. Har vaqt maqtaydigan 
pichog‘ini qinidan sug‘urib, tarvuzni kesdi. (Oybek)  
Bunda bulbul kitob o‘qiydi, 
Bunda qurtlar ipak to‘qiydi, 
Bunda ari keltiradi bol, 
Bunda qushlar topadi iqbol. (H. Olimjon) 
379-mashq. Berilgan ko‘chirma gapli qo‘shma gaplardan murakkab vositasiz 
to‘ldiruvchili sodda gap hosil qiling.
Namuna: – Meni yolg‘iz tashlab ketmang, – dedi Qumri Qamchiga yolvorib. – 
Qumri Qamchiga yolvorib o‘zini yolg‘iz tashlab ketmasligini so‘radi. 
1. – Meni yolg‘iz tashlab ketmang, – dedi Qumri Qamchiga yolvorib. 
(H. G‘ulom) 2. Juftlik yolg‘iz kishilar orasidagina emas, yer yuzidagi 
har bir maxluqda ham bor.. – dedi Anvar. (A. Qodiriy) 3. – Chuch-
varadan keyin choy juda yaxshi ketadi-da, – dedi Boqijon Baqoyev, 
yuzidagi terni artib. (A. Qahhor) 4. – Xudoyi taolo insonni hamma 
jonivorlardan azizu mukarram etib yaratdi, – dedi Me’mor o‘rtadagi 
sukutni yo‘qotib. (Mirmuhsin) 5. Hozir hosil uchun kurashning avji 
vaqti, – dedi O‘ktam jiddiy tus bilan. (Oybek) 6. Odamning qo‘lidan 
kelmaydigan hech bir ish yo‘q, – dedi Saodatxon, – odam hamma 
narsadan zo‘r. (S. Zunnunova)
 380-mashq. Vositali to‘ldiruvchilarni aniqlab, grammatik shaklini izohlang. 
1. Bir soatlik tafakkur bir yillik toatdan afzal. (Oybek) 2. Bu asbob-
larni o‘zlari ishlatadilar. Ketmon bilan yer chopadilar. Belkurak bilan 
daraxtlarning tagini yumshatadilar. (M. Ismoiliy) 3. Yaxshiga yondash, 
yomondan qoch. (Maqol) 4. Erim deb tug‘gan onangdan kechasanmi, 
yuzsiz? (A. Qodiriy) 5. Mulla Fazliddin yosh Boburga Navoiy haqida 
juda ko‘p ajoyib hikoyalar aytib bergan edi. (P. Qodirov) 6. Tarlonga 
azonda besh kilo, tushda besh kilo, oqshomda ham shuncha arpa yem 
berdim. (T. Murod) 7. Olmada A belgili darmondori va ancha miqdorda 
S belgili darmondori bor. (K. Mahmudov) 8. Ona tabiatimizni hamisha 
toza, pokiza saqlash haqida qayg‘urmog‘imiz lozim. (Sh. Rashidov)

---

183 
9. Mast uchun gulzor bilan sho‘razor baravar – yanchib o‘taveradi. (Oy-
bek) 10. Shoirlarda zehn va shuur o‘tkir, xayol dengizi esa teran bo‘ladi. 
(A. Hakimov) 13. Do‘sting uchun zahar yut. (Maqol) 14. Novvoy chol 
peshonasini boylab, tandirga o‘t qalayapti. (S. Ahmad)