O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

Normativ usul esa norma va normativlardan foydalanishga asoslangan.

• Misol. Bir dona buyumni ishlab chiqarish bo’yicha vao’t normasi 10 soat, yillik mahsulot ishlab chiqarish xajmi 120 ming dona. U holda mahsulot ishlab chiqarish prgrammasining mehnat salmog’i (oxirligi) 1200 ming norma – soat bo’ladi.
• Misol. Kapitalning o’tgan yillardagi rentabelligi 9% bo’ldi. Agar reja yilida kapital xajmi 5% ko’paysa foyda qancha bo’ladi? Reja yilidan avvalgi yilda korxonaning balans qiymati 200mln s. bo’ladi. U holda reja davridagi foyda quyidagi miqdorda bo’ladi: 228,9=200x/,09./

Grafika usullari turli shaklda va bo’lishi mumkin: setkali (chizmaga qarang), koordinata yo’laridan tuzilgan chiziqli bo’lib, bunda X- ish vao’ti, U - ish turi. Korxonani zararsizlik nuo’tasi ham huddi shunday hisoblanadi, bunda X-ishlab chiqarish xajmi, U- mahsulot qiymati.
Setkali usul yangi turdagi mahsulotni ishlab chiqarishni rejalashtirishda ishlatiladi:
9-chizma
Ishlab chiqarishni tayyorlishning setkali grafigi

1
2
3
4
5
Bu erda O-xodisa (masalan, 1-texnik topshiriqni uzatish, 9-tajriba na’munasini tayyorlash), ish bajarish muddati (masalan 1-xodisadan 2-xodisagacha 20 kun o’tadi.
Maqsadli dastur usuli murakkab loyihalarni amalga oshirishda qo’llaniladi. Bu usulning modeli chizmada keltirilgan.
Iqtisodiy matematika usuli rejalashtirishda turli xil modifikatsiyada qo’llanilishi mumkin. Ularning mohiyati shundaki, model bir qancha qo’rsatkichlar va koeffitsientlar asosida tuziladi Boshqa omillarga (x) bog’liq bo’lgani topiladi, rejalashtiriladigan o’zgaruvchan miqdor (u) topiladi.
Masalan, qo’rsatkichlarni chiziqli bog’liqligi quiydagi formulada ifodalanadi.
U=a0+a1x1+a2x2 Bunda u-elektroenergiyani iste’mol xajmi, KV t soat
X1-texnologik dastgohlar quvvati KVT;
X2-Ishlab chiqarish programmasi dona
a0,a,a2 – retrospektiv ma’lumotlar asosida hisoblash usuli bilan olingan koeffitsientlar.
X1 va X2 reja davridagi miqdorini bilgan holda reja bo’yicha elektr energiyaning xarajat miqdorining aniqlash mumkin.
Firma yoki korxona faoliyatini turli xil tomonlarini rejalashtirishning qo’rsatilgan usullari reja tuzuvchilar, mutaxassis va raxbar xodimlar uchun dasturi amaldir.
6
8
7
9