O‘quv qo‘llanma
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
buxoro tarixi
|
Somoniylar maqbarasi Maqbaraning umumiy ko‘rinishi kvadrat planiga mos tushgan. Maqbara juda oddiy bo‘lib, ikkita turg‘un shakldan qaror topgan, 103 ya’ni yarim shar shaklidagi qubba bilan tugallangan kub nusxa binodan iborat. Binoning to‘rtala tomoni ham arxitektura jihatidan bir xilda bezatilganligi maqbaraning sentrik kompozitsiya uslubida yaratilganligini ko‘rsatadi. Bino qismlarining muvozanatliligi fasadlarining ishlanishida ham, devor va uning ustidagi qismlarining uzviy mutanosibligida ham ko‘rinadi. Taglik chizig‘i bino asosini ko‘rsatib turadi, bino devorining yuqori qismi esa ravoqlar gallereyasi bilan tugaydi, bino burchaklarida chorak qismi devorga tutashib ketgan baquvvat ustunlar bor, maqbaraga to‘rtala tomoniga ham bir xil qilib ishlangan ravoqsimon peshtoqdan kiriladi. Peshtoqda birin-ketin uchta ravoq bo‘lib, ular borgan sari kichiklashaveradi. Har bir ravoq etagi to‘g‘ri burchakli romga tutashgan. Maqbaraning ichkarisida ham arxitektura elementlari yaqqol ko‘zga tash- lanadi. Devorlarning yuqori burchaklarida tokchalar bo‘lib, tokcha va darchalarning usti sakkiz qirrali gardish qilib ishlangan. Maqbara gumbazi ana shu gardishga qo‘ndirilgan. Binoning tashqi va ichki tomonidagi elementlar bir-biriga juda monand tushgan. Maqbara ichkarisidagi zamin tashqarisdagi sokol sathiga to‘g‘ri keladi, kiraverish ravoqlari yonidagi belboqqa o‘xshash chiziq bino ichkarisida ham takrorlangan. Past-past qilib ishlangan tashqi gallereyiga ichki tokchalar to‘g‘ri keladi. Ichki tomondan panjara qo‘yilgan, kichik ravoqli darchalardan ichkariga etarli darajada yorug‘lik tushib turadi. Maqbaraning devorlari va yuqori qismlariga mayda yupqa g‘isht, tagligiga esa yirik g‘isht, ayrim bezaklarda shakl qilib o‘yilgan g‘ishtlar ishlatilgan 1 . Shamsulmulk Buxoro tevaragida Shamsobod quriqxonasi barpo ettirib, saroy, bog‘, yaylov va xayvonot bog‘i tashkil kildi, shaharning o‘zida esa 1069-yili yangidan jome masjid qurdirdi. Shamsulmulk vorislaridan biri Buxoroda yana muhtasham qasr qurdirdi. Arslonxon Muxammad (1102-1130) bu erda, ayniqsa, ko‘p qurilishlar qildi. U qo‘rg‘onni va shaharning tashqi devorlarini tiklatdi. Yangidan minorali muhtasham jome masjidi, ikkita hammom, ikkita saroy qurdirdi. Minorai kalon 1127-yili me’mor Baqo loyihasi asosida Arslonxon buyrug‘i bilan qurdirgan. Minora poydevori tosh va 1 Пугаченкова Г.А. Исмоил Сомоний мақбараси. –Тошкент: Госиздат УзССР, 1964. – Б.2-3. 104 maxsus qir qorishmasidan terilgan. Er sathidan 9 m chuqur, balandligi 50,0 m, kursisi qirrador, tanasi g‘o‘lasimon, tepasi gumbazli davra qafasa-ko‘shk bilan bog‘langan. Minora yuqoriga ingichkalashib boradi va muqarnas bilan tugaydi. Qafasasidagi 16 ravoqli darchalar orqali atrofni kuzatish mumkin. Tepaga minora ichidagi 104 pillapoya aylanma zina orqali chiqiladi. Masjidi kalon tomonidan minoraga o‘tiladigan ko‘prikcha bo‘lgan. Minoraning o‘zagi ham, bezagi ham chorsi g‘isht (27x27x4x5 sm) ganchxok loyida terilgan. Bezak g‘ishti o‘rniga qarab turli shaklda, sirti silliq pardozlangan. Ustma-ust joylashgan turli xil handasiy shakldagi bejirim bezakli halqalari g‘ishtin dandanalar bilan hoshiyalangan. Bezaklar orasida tarixiy va diniy mazmundagi kufiy yozuvlar uchraydi. Muqarnas ostidagi moviy rang sirkor halqalarning har biri turli xil handasiy shaklda bezatilgan. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|