O‘quvchilarning hisoblash texnikasi xonasida ishlash qoidalari. Axborot va axborot texnologiyalari

Moddiy dunyoda axborot:
signallar va ma’lumotlar

Bizni qurshab turgan va har kuni biz duch keladigan narsalarning hammasi yo tabiiy jismlarga yoki tabiiy maydonlarga taalluqlidir. Fizika kursidan ma’lumki, mutlaq tinch holat mavjud emas va tabiiy ob’ektlar quvvatlar almashinuvi va uning bir shakldan ikkinchisiga o‘tishi bilan birga kuzatiladigan doimiy harakat va o‘zgarish holatida bo‘ladi.

Quvvat almashishning hamma turlari signallarning paydo bo‘lishi bilan kuzatiladi, ya’ni hamma signallar asosida moddiy tabiiy quvvat yotadi va ular moddiy tabiiy asosga ega boladi. Signallarning tabiiy jismlar bilan o‘zaro ta’sirida jismlar xususiyatlarida ma’lum darajadagi o‘zgarishlar ro‘y beradi. Bu hodisani signallarni qayd etish deb ataydilar. Bunday o‘zgarishlarni kuzatish, o‘lchash yoki boshqacha usulda qayd qilish mumkin, bunda yangi signallar vujudga kelishi va ro‘yxatga olinishi mumkin (qayd etiladi), ya’ni ma’lumotlar hosil bo‘ladi.
Ma’lumotlar - bu qayd qilingan signallardir.
Ma’lumotlar va usullar

Ma’lumotlar o‘zlarida moddiy dunyoda ro‘y bergan voqealar, hodisalar haqidagi axborotni tashiydilar, chunki ular o‘sha voqealar natijasida vujudga kelgan signallarning aks-sadosidir. Ammo ma’lumotlar axborot bilan bir emas, ya’ni aynan axborot emas. Ma’lumotlarning axborotga aylanishi ko‘p holatlarga bog‘liqdir. Bunga bir qator misollarni ko‘rib chiqamiz.

Radiostansiyadan notanish tilda berilayotgan eshittirishni tinglab ma’lumotlar olamiz, lekin ularni o‘zimizga ma’lum bo‘lgan tushunchalarga aylantirish usulini egallamaganligimiz (bilmaganligimiz) uchun axborot ololmaymiz. Agar bu ma’lumotlar bir varaq qog‘ozga yoki magnit tasmasiga yozib olinsa, ularning taqdim etish shakli o‘zgaradi, ular yangitdan qayd etiladi va shunga mos ravishda yangi ma’lumotlar hosil bo‘ladi. Bunday paytda o‘zgartirishdan har holda ularning yangi shakliga adekvat to‘liq mos bo‘lgan usulni tanlash yo‘li bilan axborot olish uchun foydalanish mumkin. Qog‘oz varag‘iga yozilgan ma’lumotlarni qayta ishlash uchun lug‘at yordamida tarjima qilish usuli adekvat bo‘lishi mumkin, magnit lentasiga yozilgan ma’lumotlarga ishlov berish (qayta ishlash) uchun olgan ta’lim asosidagi bilimlarni yoki oldingi tajribalariga asoslangan o‘z tarjima usullariga ega bo‘lgan tarjimonni taklif qilish mumkin.
Agar bizning misolimizda radioeshittirishni sizga notanish tilda olib borilayotgan teleko‘rsatuvga almashtiradigan bo‘lsak, shuni ko‘rishimiz mumkinki, bunda biz ma’lumotlar bilan birga ma’lum bir (to‘liq bo‘lmasa ham) axborotni olamiz. Bu shu narsa bilan bog‘liqki, ko‘rish qobiliyatida nuqsoni bo‘lmagan kishilar elektromagnit signallarini ko‘rinuvchi spektor chastotasi ko‘z sezuvchanligi chegarasidan ortiq tizimi (intensivlik) bilan uzatuvchi ma’lumotlarni qabul qilishning adekvat usulidan ustun tarzda (oprior) sezadilar. Bunday hollarda usul kontekst bo‘yicha ma’lum deyiladi, ya’ni axborotni tashkil qiluvchi ma’lumotlar va axborotni olishning adekvat usulini belgilab berishi bilan bir xildagi xususiyatga ega bo‘ladilar (solishtirib ko‘rish uchun misol keltiramiz. Aytaylik, ko‘r "teletomoshabin" uchun kontekst usuli ma’lum emas va u radioeshituvchi holatida bo‘ladi).
Axborot

Axborot tushunchasi bilan biz har kuni to‘qnash kelganimizga qaramay, uning umum e’tirof etilgan aniq ta’rifi yo‘q.

Shuning uchun, odatda, ta’rif o‘rniga axborot haqidagi tushunchadan foydalaniladi. Tushunchalar ta’riflardan farqli o‘laroq bitta ma’noda, bir qolipda berilmaydi, misollar bilan kiritiladi, bunda har bir fan o‘zining predmeti va vazifalariga eng yaxshi holda mos keladigan komponentlarni asosiy komponentlar sifatida ajratib, ko‘rsatib ish ko‘radi. Bunday holatda quyidagi vaziyat yuzaga kelishi mumkin, bir ilmiy fan doirasida kiritilgan axborot haqidagi tushuncha boshqa fan doirasida olingan aniq misollar va dalillar bilan inkor qilinishi mumkin. Masalan, axborotning tabiiy fanlar uchun xos bo‘lgan, bizni o‘rab turgan olamning ob’ektiv voqeligi haqidagi bilimlarimiz darajasini oshiruvchi ma’lumotlar yig‘indisi sifatidagi tasavvur ijtimoiy fanlar sohasida rad etilishi mumkin. Shuningdek, axborot tushunchasini tashkil etuvchi boshlang‘ich komponentlar, shuningdek, axborot tushunchasini tashkil etuvchi boshlang‘ich komponentlarning masalan, axborot tushunchasi "o‘zlashtirishi va bilimlarga aylantirilishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlar yig‘indisi" sifatida kiritilganida o‘z xususiyatlari bilan axborot ob’ektlarining o‘rnini bosish hollari ham kam emas.
Texnik fan sifatida informatika uchun axborot tushunchasi bilim kabi antroponetrik (odamda markazlashgan yoki markazida odam turgan) tushunchalariga asoslanishi mumkin emas, shuningdek, u faqat dalillar va guvohlarning ob’ektivligiga suyana olmaydi. Hisoblash texnikasi vositalari axborotni insonning ishtirokisiz, avtomatik tarzda qayta ishlayverishi mumkin va bu yerda bilish yoki bilmaslik haqida gap bo‘lishi mumkin emas. Bu vositalar na tabiatda va na jamiyatda ob’ektiv, aksiga ega bo‘lmagan sun’iy, mavhum (obstrakt) va hatto yolg‘on axborot bilan ishlayverishlari mumkin.
Axborot - ma’lumotlar va ularga adekvat bo‘lgan usullarning o‘zaro ta’sirini mahsulidir.