Oshkent davlat transport universiteti

2.3 Qir osti ariqlarini qazish
Qir osti ariqlari ekskavator-draglaynlar yoki teskari bir cho’michli ekskavatorlardan foydalanib qaziladi. Qirostiariqlariniqazishga sarflanganvaqtquyidagiifodaorqalianiqlanadi:
, kun
buyerda U_aq– ariq qazish mashinasining ish unumdorligi, U_aq = 205 m³/smena;
V_a– qirostiariqlarini qazishdaishhajmi, uquyidagiifodaorqalianiqlanadi:
,m³
buyerda L- qirostiariqlariuzunligi, o’ymada joylashgan uchastkalar uzunliklarining yig’indisiga teng, L =907m;
w– ariqningko’ndalangkesimiyuzasi, w=0,78m²;
V_a=907*0.78 =707.46m³;
T₃= 707.46/205*1*5 = 0.7 ≈ 1 kun.


2.4Yerning unumdorlik qatlamini qirqib olish ishlari
Yer polotnosi asosidagi tuproqning unumdor qatlamini keying ishlarda, buzilgan yoki kam unum qishloq xo’jalik yerlarini tiklash (rekultivatsiya) maqsadida foydalanish uchun butun uzunlik bo’ylab qirqib olish kerak. Tuproqning unumdor qatlamini qirqib olish uchun buldozer va avtogreyderlar, shuningdek skreperlar, teskari cho’michli ekskavatorlar qo’llaniladi.
Buldozer yerning unumdor qatlamini ko’ndalang yurib, ko’tarma asosi o’rtasidan chekkasiga siljitish bilan qirqib oladi.
Avtogrеydеr yerning unumdor qatlamini qirqishda harakat yo’nalishiga nisbatan taxminan 45⁰ da qo’yilgan va tuproqqa 10-15 sm chuqur kiritilgan otval bilan ishlaydi. Mashina harakatlanganida grunt otval bo’ylab chеkkaga qarab siljiydi va valik yordamida tozalangan yo’lak bo’ylab joylashtiriladi. Shunday qilib, avtogrеydеr buldozеrdan farqli ravishda tozalangan yo’lak bo’ylab ko’ndalang emas, balki bo’ylama harakatlanadi.
Mazkur kurs ishini bajarishda yerning unumdor qatlamini qirqib olish ishlari uchun buldozеrlardan foydalaniladi.
Yerning unumdor qatlamini qirqib olish uchun sarflangan vaqt quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
, kun
buyerda:U_uq−buldozerningishunumdorligi, U_uq = 9524 m²/smena;
S –unumdorqatlamqirqibolinadigan maydonningyuzasi, m²;
Unumdorqatlamqirqibolinadigan maydonningyuzasi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
, m²
bu yerda L_i – unumdor qatlam qirqib olinadigan uchastka uzunligi, m;
B_i – ko’tarma asosidagi kenglik, m:
H_o’rt ≤ 6 m bo’lsa m
H_o’rt> 6 m bo’lsa m
bu yerda m₁va m₂ – ko’tarma qiyalik ko’rsatkichlari, mos ravishda m₁ = 1,5 va m₂=1,75.
Unumdorqatlamqirqibolinadigan maydonningyuzasini aniqlash bo’yicha hisoblar 2.2 – jadvalda keltirilgan.
2.2 - Jadval. Unumdorqatlamqirqibolinadigan maydonningyuzasini aniqlash

Uchastka chegarasi	Ko’tarmali uchastkalarda ishchi belgilarning o’rtacha qiymati, Ho’rt, m	В, m	L, m	S, m^2
1	2	3	4	5
ПК67+56 ПК76+56	6	36	900	32400
ПК80+79 ПК83+59	4	29	280	8120
				ΣS=40520

T₄= 40520/9524*1*7 = 0.61=1kun.
T_t=1+1+1+1 = 4 kun
Tayyorgarlik davri ishlarining davomiyligi asosiy ishlar davomiyligini 20% dan oshmasligi lozim. Shart bajarilmaganda mashinalar yoki sutkada smenalar soni oshiriladi.
T_t≤ 0.2 T_as , ya’ni 4≤ (0.2 *32 ) shart bajarilyapti.