O‘t oldirish tizimi va uning asosiy elementlarining vazifasi

Oktan-korrektor . Oktan-korrektor (3.13-rasm) o‘t oldirishning ilgarilatish 
burchagini qo‘llanilayotgan yonilg‘ining oktan soniga ko‘ra 12
0
doirasida 
o‘zgartirish imkoniyatini beradi. Oktan-korrektor yordamida o‘t oldirishning 
ilgarilatish burchagini o‘zgartirish uzgich-taqsimlagich qobig‘ini yetakchi valga 
3.12-rasm. Vakuum - rostlagich 
3.13-rasm. Oktan-korrektor: 
1 – o’t oldirish daqiqasini o’rnatish pishangi; 2– 
pishangning 
mahkamlash 
bolti; 
3– 
oktan-
korrektorning mahkamlash bolti; 4 – uzgich-
taqsimlagich qobig’i; 5– oktan-korrektor shkalasi; 
6-rostlagich gaykalari; 7 va 8 – uzgich kontaktlari. 
I va II – kontaktlar orasi-dagi tirqishning katta va 
kichik bo’lgan hollari . 

---

nisbatan burash hisobiga amalga oshiriladi. 
Buning uchun mahkamlovchi boltlar 2 va 3 
bo‘shatiladi va rostlagich gaykalar 6 ni
aylantirish 
hisobiga 
uzgich-taqsimlagich 
qobig‘i u yoki bu tomonga buraladi. Rostlash 
tugatilgandan keyin mahkamlanuvchi boltlar 
va 
rostlagich 
gaykalar 
yana 
tortib 
mahkamlanadi. Yuqorida keltirilgan uch 
mosla-ma bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda 
uzgich-taqsimlagichning 
turli 
qism-lariga 
ta’sir qiladi. Xususan, markazdan qochma 
rostlagich − uzgich kulachogini, vakuum-
rostlagich − qo‘zg‘aluvchi plastina bilan 
birgalikda uzgichni va oktan-korrektor − 
uzgich-taqsimlagich qobig‘ini buraydi. 
Amalda 
o‘t oldirishning ilgarilatish 
burchagining real qiymati boshlang‘ich 
burchak ( 
0
) va oktan-korrektor, markazdan 
qochma ( 
1
), vakuum rostlagichlar ( 
2
) o‘rnatgan burchaklar yig‘indisiga teng 
bo‘ladi (3.14 -rasm). 
Uzgich kontaktlari orasidagi tirqishning o‘zgarishi va uzgich pishangchasi
yostiqchasining yeyilishi ham o‘t oldirishni ilgarilatish burchagi ortishiga yoki 
kamayishiga olib keladi. Shuning uchun, dvigatelda o‘t oldirish daqiqasini 
o‘rnatishda hamda markazdan qochma vakuum-rostlagichlarni tekshirish va 
rostlashdan avval uzgich kontaktlari orasidagi tirqishni va uning pishangchasi 
yostiqchasining yeyilganlik darajasini tekshirish tavsiya qilinadi. 
O‘t oldirish tizimi ishonchli ishlashini ta’minlashda uzgich kontaktlari orasidagi 
tirqishning belgilangan qiymat doirasida bo‘lishi katta ahamiyatga ega. Chunki, bu 
tirqish kattaligi kontaktlar tutashib turish burchagi qiymatini (3.13 -rasmga qarang) 
yoki o‘t oldirish g‘altagining birlamchi chulg‘amidagi tok kuchining avj olish 
vaqtini belgilaydi. Kontaktlarning tutashib turish burchagi maxsus qurilmalar yoki 
ko‘chma asboblar yordamida rostlanadi. 
Dvigatelning silindrlar soniga ko‘ra uzgich kontaktlarning tutashib turish 
burchagi va ular orasidagi tirqish (agar ishlab chiqaruvchi zavod ko‘rsatmasi 
bo‘lmasa) quyidagi qiymatlarga ega bo‘ladi: 
Silindrlar soni 
4 
6 
8 
Kontaktlarning tutashib turish 
burchagi, grad 
43
0 

3
39
0
 3
30
0
 3
Kontaktlar orasidagi tirqish, mm 
0,4  0,05 
0,4  0,05 
0,35  0,05