O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

РИБОФЛАВИН (В2 витамин) — к, 
Витаминлар.
РИВЕРА (Rivera) Диего (1886.8.12, 
Гуанахуато — 1957.25.11, Мехико) — 
мексикалик рассом; Мексика монумен-
тал рангтасвир мактаби асосчиларидан. 
Мехико (18961902), Мадрид (1907) БАда 
ўқиган. Париж (1909—21)да ишлаган. 
Италияда бўлган (1920—21). 1930—34 ва 
1940-й.лар АҚШда яшаган. Р.нинг мону-
ментал рангтасвири ташвиқийтарғибот 
ва маърифий мазмунга эга; сиёсий 
ва фалсафий ғоялар осонгина идрок 
қилинадиган портрет ёки рамзий тасвир-
ларда акс эттирилган. Р. Италияда Уйго-
ниш даври анъаналари ҳамда қад. Мек-
сика санъатига бўлган қизиқиши асо-
сида ўзининг услубини ишлаб чиққан. 
Мехикодаги Миллий саройнинг юқори 
қисмидаги Қад. Мексика кўринишини 
акс эттирган деворий расмларда Европа 
ва Мексика санъати уйғунлашган (1940—
50 й.лар). Сўнгги йилларда яратган асар-
лари (фреска, мозаика ва б.) ранг-баранг, 
ахборотларга бой, ундаги лавҳа, рамз ва 
б. ягона бир маънога бирлашган. Бинолар 
тарзига синтетик материаллардан иш-
ланган рангтасвири (мозаика, рельефлар-
ни ўз ичига олган) умумий безак ғоясига 
бўйсундирилган («Инсурхентес театри», 
1951—53; Мехикодаги Олимпия стадио-
ни, 1952—53 ва б.).
РИВОЖЛАНИШ — табиат ва жами-
ятдаги қонуниятли ўзгариш; бир сифат 
ҳолатидан бошқасига, эскидан янгига 
ўтиш. Р. натижасида объектнинг — тар-
киби ёки структурасининг янги сифат 
ҳолати вужудга келади. Р. табиат, жами-
ят ва билиш тарихини тушунтиришнинг 
умумий тамойилидир. Р. нинг 2 шакли 
мавжуд: объектнинг секинаста содир 
бўлувчи миқдор ўзгаришлари б-н боғлиқ 
эволюцион Р. ва объект тузилмасидаги 
сифат ўзгаришларидан иборатинқилобий 
Р. Эволюцион Р. жамиятда бир тизим-
нинг аста-секин, кескин портлашларсиз 
бир сифатий асосдан иккинчи сифатий 
асосга ўтишини, инқилобий Р. эса кескин 
портлаш йўли б-н бир сифатий асос-
дан иккинчи сифатий асосга ўтишини 
билдиради. Эволюцион Р. жамиятнинг 
янги босқичга узлуксиз ва талафот-
ларсиз ўтишига имкон беради. Бун-
дай утишда муайян вақт зарур бўлади. 
Инқилобий Р.да жамиятнинг эски асосий 
таянч нуқталари йўқ қилиниб, кескин 
сифатий ўзгаришлар амалга оширила-
ди. Ўзбекистон мустақилликка эришгач, 
янги жамиятга ўтишнинг эволюцион Р. 
йўлини танлади. Бу йўл жамият аъзола-
рининг манфаатларига зид келмайдиган, 
муайян вақтни талаб қиладиган ва пи-
ровардида самарали буладиган йўлдир. 
Р.нинг прогрессив, тараққиёт тури (қ. 
Тараққиёт) б-н регрессив, таназзул тури 
(қ. Инқироз) фарқланади.
Ҳоз. замон фанида Р.нинг махсус 
илмий назарияси ишлаб чиқилмоқда, 
унда асосан, қайтарилувчи жараёнларни 
қараб чиқувчи классик табиатшунослик-
дан фарқ қилган ҳолда, ночизикли, са-
крашсимон ўзгаришлар баён қилинади 
(яна қ. Миқдор ўзгаришларииинг си-
фат ўзгаришларига ўтиши қонуни, 
Қарамақаршиликлар бирлиги ва кураши 
қонуни, Инкорни инкор қонуни).
Бахтиёр Тўраев.