O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

Mustaqil yashovshi begona o'tlarning yashil organlari bo 'lib , ular 
madaniy o'sim liklar ichida mustaqil holda yashaydi. Bu begona o 'tla r 
ham yashash m uddatiga qarab bir yillik va k o 'p yillik begona o'tlarga 
ajratiladi.
Bir yillik m ustaqil yashovchi begona o 'tlarn in g ildizi popuk va o 'q
ildiz b o 'la d i. P o y a la ri o 'ts im o n b o 'lib , b a h o rd a , k u zd a va yozda 
urug'laridan unibchiqib m adaniy o'sim liklar kabi o 'sadi, poya, barg, gul, 
urug'mcva hosil qilib, yana ko'payaveradi. Bularning O 'zbekistonda 150 
dan k o 'p ro q turi uchraydi va m adaniy o'sim liklarga zarar yetkazadi. 
M a sa la n , k u rm a k , s h a m a k , yov v oy i ta r iq , o la b u ta , q o 'y tik a n , 
g u lto jix o 'ro z , itu/.um , q u rtc n a , tcm irtik a n , yovvoyi suli, itq o 'n o q , 
se n m o 't, bungidevona va boshqalar shular jum lasidandir. K o 'p yillik 
begona o'tlar bir yillik begona o'tlardan farq qiladi. U lar hayoti davomida 
bir necha m arotaba urug* beradi. Bu begona o 'tlarn in g ko'pgina vakillari 
vegetativ va generativ yo‘l bilan ko'payadi. Qishga borib k o 'p yillik begona 
o'tlarning poyasi quriydi. Kelgusi yili bahorda tuproqda qolgan ildiz va 
ild izp o yalard an yangi poya o 'sib ch iq ad i va riv o jlan ad i. Y er ostki
59

---

qism ining tuzilishiga k o ‘ra p opuk ildizlilar, o ‘q ildizli, ildizpoyali, 
ildizbachkali, piyozlilar, tuganakli begona o ‘tlar guruhi farqlanadi.
Bundan tashqari, ular yer ustki qismining tuzilishiga qarab tik yoki 
yerga yotib, chirm ashib o'suvchi begona o 'tla r guruhiga bo'linadi.
Ildizpoyalilar guruhiga g'um ay, ajriq, q irq b o 'g 'im , salom alaykum , 
q a m ish , a c h c h iq m iy a , o q m iy a k a b ila r k irib , o 'z g a r g a n ild iz la ri 
yordam ida ko'payadi. H a r xil yo'g'onlikdagi ildizining har bir bo'g'im ida 
kurtaklari bo'lib, ulardan yangi novdalar o'sib chiqadi.