O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti

Herrmann 
tajribasi. 
Bir 
eksperimentator 
barcha 
mamlakatlar 
eksperimentlarini nazorat qilgan va ishtirokchilar bir-birlarini tanimagan, 
shuningdek, bir tajribachi bo’linma laboratoriyalarida bir xil eksperimental 
dasturiy ta’minotdan foydalangan. Eksperimentator tomonidan og’zaki fikrlar 
berilmagan, ammo, ishtirokchi eksperimentning fikrlarini o’qiydi va 
eksperimentator faqat ishtirokchilar savollari bo’lganda javob berdi. Til 
effektini nazorat qilish uchun Roth shunday yondashdiki, mualliflar turli 
madaniyatlardan kelib chiqqan bo’lsa-da, lekin barchasi AQShda yashaganligi 
sababli, madaniyat va tillarni yaxshi biladigan muallif eksperiment uchun 
izohlarni ingliz tilidan o’z tiliga tarjima qilgan. Yana bir tez-tez ishlatiladigan 
usul teskari tarjimani o’z ichiga oladi, ya’ni asl tilga tarjima qilish orqali 
tarjimani tekshirish tartibidir. Masalan, hujjat ingliz tilidan yapon tiliga tarjima 
qilinadi. Keyin asl tilni ko’rmagan ikkinchi tarjimon yapon tilidan ingliz tiliga 
tarjima qiladi. Tadqiqotchi hujjatning asl nusxasi va teskari tarjima qilingan 
hujjatni solishtiradi va tarjimaga kerakli tuzatishlar kiritishni so’raydi. Bu 
jarayon kerak bo’lganda takrorlanadi. Ultimatum o’yinida valyuta ta’sirini 
nazorat qilish uchun dastlabki sovg’aning bir xil qiymatlaridan foydalanish 
kerak. Nominal ayirboshlash kursidan foydalanilganda, bu xarid qobiliyatini 
(valyutaning qiymati odatdagi iste’mol savatchasi narxiga bo’lingan) hisobga 
oladi, bu esa natijalarda sezilarli farqni keltirib chiqarishi mumkin.
Roth tajribasida boshlang’ich fond sifatida 10-30 dollardan foydalangan. 
Boshqa mamlakatlarda ular sotib olish qobiliyati (10 dollar yoki undan ko’p) 

---

118 
bo’yicha dastlabki mulkni moslashtirdilar. Valyuta birligidagi farqni inobatga 
olgan holda, ular tokenlardan foydalanishdi (dastlabki sovg’a 1000 ta token 
bo’lib, ular 5 ta tokenga ko’paytirib taklif qilinishi mumkin edi). Ular 
ultimatum o’yinining oddiy va bozor sozlamalari variantlarida turli mamlakatlar 
uchun juda kam statistik ahamiyatga ega natijalarni topdilar. Biz hozirgacha 
tushuntirgan eksperimental natijalarga ko’ra, biz meta-tahlil natijalari madaniy 
farq emas, balki eksperimental effekt yoki til effekti bilan bog’liq bo’lishi 
mumkinligini istisno qila olmaymiz. 
Eksperiment natijalaridagi mintaqaviy farqlar madaniy farqga bog’liqmi 
yoki yo’qligini boshqa usul bilan tekshirish mumkin, ya’ni tajribalar orasidagi 
farqni madaniyatlarning qandaydir o’lchovlari bilan izohlash mumkinligini 
ko’rish mumkin. Shuningdek, mintaqaviy farqlar madaniy farqlarga bog’liq 
bo’lish ehtimoli yuqori. 
Shunday qilib, meta-tahlilning bir qismi sifatida Xofstede individualistik