O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi a. D. Abdazimov, Е. O‟ljayev, N. N. Omonov

Ketma-ket ulangan zvenolardan tashkil topgan tizimning uzatish 
funksiyasi W
T
(S)
 
tarkibiy zvenolar uzatish funksiyalari ko„paytmasiga teng: 
.
)
(
)
(
)
(
)
(
)
(
1
2
1




n
i
i
n
Т
s
W
s
W
s
W
s
W
s
W

(3.3) 

---

188 
Parallel ulangan zvenolardan iborat tizimning uzatish funksiyasi alohida 
zvenolar uzatish funksiyalarining yig„indisiga teng: 
.
)
(
)
(
...
)
(
)
(
)
(
1
2
1






n
i
i
n
Т
s
W
s
W
s
W
s
W
s
W
(3.4) 
Qarshi-parallel (teskari bog„lanishli) zvenolardan (3.5-rasm) iborat ABT 
ning uzatish funksiyasi to„g„ri uzatish zanjiridagi zveno uzatish funksiyasini shu 
funksiya bilan teskari bog„lanish (t.b.) zanjiridagi zveno uzatish funksiyasi 
ko„paytmasi plyus yoki minus birga bo„lingani (nisbati)ga teng: 

.
)
(
)
(
1
)
(
)
(
1
s
W
s
W
s
W
s
W
tb




(3.5) 
3.5-rasm. Qarshi paralel ulangan zvenolardan iborat tizimning
struktur sxemasi 
Agar t.b. zanjirida zveno mavjud bo„lmasa bunday ulanish birlik teskari 
bog„lanishli ulanish deyiladi (3.6-rasm), bu hol uchun tizimning uzatish funksiyasi: 
.
)
(
1
)
(
)
(
1
1
s
W
s
W
s
W


(3.6) 
3.6-rasm. Birlik teskari bog„lanishli tizimning struktur sxemasi 
Y(S)
W (S)
W (S)
W (S)
X(S)
9
10
12
3.7-расм. Системанинг оралиқ эквивалент структур схемалари 

---

189 
Ушбу 3.7-расмда келтирилган структур схема бўйича АРTнинг 
натижавий узатиш функцияси қуйидагича бўлади:
.
)
(
)
(
)
(
1
)
(
)
(
)
(
10
12
9
12
9
S
W
S
W
S
W
S
W
S
W
S
W





(3.7) 
Yuqorida keltirilgan (3.3), (3.4), (3.5) va (3.6) formulalardan hamda struktur 
sxemalarni o„zgartirish qoidalari [5,6,7] dan foydalangan holda o„zaro kesishuvchi 
bog„lanish chiziqlari bo„lgan har qanday murakkablikdagi struktur sxemani 
kesishuvchi bog„lanish chiziqlari bo„lmagan, ochiq va berk zanjirli ABT uzatish 
funksiyalarini aniqlanishi mumkin bo„lgan sxema ko„rinishiga keltirish mumkin. 
Bunday o„zgartirishlarning asosiy sharti tizimning dinamik xususiyatlarining 
saqlanishi, ya‟ni boshlang„ich sxema bilan o„zgartirish natijasida olingan
ekvivalent 
(hisoblash) 
sxemasi 
bilan 
tavsiflangan 
tizimning 
dinamik 
xususiyatlarining bir xilda, ya‟ni bu ikkala sxemalar bo„yicha hisoblangan 
tizimning uzatish funksiyalari bir xilda bo„lishidir. 
 
TOPSHIRIQNI BAJARISH TARTIBI 
ABT ni tipik (elementar) zvenolarini, ularning uzatish funksiyalarini 
aniqlash va struktur sxemasini tuzish asosida tizimning uzatish funksiyasini 
hisoblab aniqlash quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 
1) tizimni tashkil etuvchi funksional elementlarni qaysi tipik zvenoga 
tegishliligi va uzatish funksiyasi aniqlanadi; 
2) har bir zvenoning uzatish funksiyasi, kirish va chiqish kattaliklari Laplas 
tasviri ifodalarini tizim funksional sxemasi asosidagi tegishli o‟rniga qo‟yilib 
struktur sxemasi tuziladi; 
3) struktur sxemada zvenolarning o‟zaro qay usulda ulanganligi ko‟ra 
yuqorida keltirilgan (3.3), (3.4), (3.5) va (3.6) formulalaridan hamda struktur 
sxemalarni o‟zgartirish qoidalaridan foydalangan holda tizimning umumiy uzatish 
funksiyasi ifodasi aniqlanadi. Bunda birinchi navbatda struktur sxemada tizimning 
to‟g‟ri bog‟lanishda bo‟lgan zvenolardan iborat qismining uzatish funksiyasi 
aniqlanadi va so‟ngra teskari bog‟lanishda turgan zvenolar uzatish funksiyalari 

---

190 
hisobga olinib, ya‟ni (3.5) va (3.6) formulalaridan foydalahgan holda ABT ning 
umumiy uzatish funksiyasi ifodasi aniqlanadi; 
4) aniqlangan ifodaga talaba shaxsiy topshirig‟i boshlang‟ich malumotlarida 
berilgan ABT ni tashkil qiluvchi zvenolarning uzatish koeffisentlari va vaqt 
doimiylari qiymatlari qo‟yilib tizimning uzatish funksiyasi hisoblab aniqlanadi.