O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «Menejment» kafedrasi

Mutlaq miqdorlar kuzatilayotgan miqdor birliklarini qo`shish yoki 
ayirish yo`li bilan aniqlanadi. Birinchi holda mutlaq miqdorlar «bir», «ikki», 
«uch», «to`rt» va hokazo tartibda sanaladi va aniqlanadi. Masalan, guruhda 
talabalar, jamoa xo`jaligida jamoa a`zolari; zavodda ishlab chiqarilgan mashina, 
stanoklar soni bevosita sanash yo`li bilan aniqlanadi. Bunday miqdorlar son 
ko`rsatkichlari deb yuritiladi. Ular butun sonlar ko`rinishida bo`ladi.
Ikkinchi holda mutlaq miqdorlar bevosita o`lchash yordamida aniqlanadi. 
Masalan, jamoa xo`jaligida etishtirilgan sabzavot va poliz mahsulotlarining 
miqdori, fabrikada ishlab chiqarilgan matoning hajmi, ko`mir shaxtasida qazib 
chiqarilgan ko`mir miqdori kabilar o`lchash yordamida hisoblanadi. Bunday 
usulda olingan miqdorlar hajm ko`rsatkichlari deb yuritiladi. Ular butun yoki 
irratsional (butun bo`lmagan) sonlar bo`lishi mumkin.
Borliqni, ijtimoiy hayotni mutlaq va nisbiy miqdorlarsiz tasavvur qilish 
mumkin emas. CHunki qanday bir voqea xususida so`z yuritmaylik, unda albatta 
sifat va miqdor o`lchovi mezon rolini o`ynaydi. Masalan, 2002 yildan 
respublikamizda 180 mingdan ortiq korxona mustaqil ravishda tadbirkorlik 
faoliyati bilan shug’ullanib kelmoqda. Jismoniy shaxs sifatida yakka tartibda 
faoliyat 
ko`rsatayotgan 
korxonalarning 
soni 
300 
mingdan, 
dehqon 
xo`jaliklarining soni esa 3 milliondan oshdi. Har uchali miqdor hammutlaq 
miqdordir. 2002 yilda 1995 yilga nisbatan viloyatda don mahsulotlarini 
etishtirish 115,4 foizga o`sgan, paxta va sabzavot etishtirish esa tegishli ravishda 

---

41 
85,0 va 81,1 foizgacha kamaygan. Bunday miqdorlar statistikada nisbiy 
miqdorlar deb yuritiladi. 
Agar so`z aholi turmush tarzi yoki turmush darajasi to`g’risida boradigan 
bo`lsa, u holda eng avvalo aholining real daromadi darajasi va uning o`zgarish 
yo`nalishi nazarda tutiladi. Quyidagilar, ya`ni:

aholining umumiy soni, shu jumladan erkaklar va ayollarning soni, yoshi, 
ularning qanchasi shaharda va qanchasi qishloqda yashayotganligi; 

qanchasi sanoatda, qishloq xo`jaligida, qurilishda, transport, savdo va boshqa 
sohalarda ishlayotganligi; 

qanchasi muhandis, agronom, shifokor, o`qituvchi, iqtisodchi, ilmiy xodim 
ekanligi; 

qanchasi ishchi, jamoa a`zosi, xizmatchi va ularning malakasi, ma`lumot 
darajasi; 

mamlakatda necha kishi o`qimoqda va boshqalar to`g’risidagi qator mutlaq 
va nisbiy miqdorlar xalq xo`jaligi istiqbolini belgilash uchun asos qilib 
olinadi.