O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «Menejment» kafedrasi

5.2. Mutlaq miqdorlar va ularning turlari. 
Ifodalanishiga qarab, mutlaq miqdorlar: yakka va umumiy miqdorlarga 
bo`linadi. YAkka mutlaq miqdorlar statistik kuzatish jarayonida olinib, 
boshlang’ich hisob va kuzatish hujjatlarida qayd qilinadi. Bunday miqdorlar 
kuzatilayotgan to`plamning alohida birliklarini tavsiflaydi va statistik tekshirish 
uchun manba bo`lib hisoblanadi. Guruhdagi har bir talaba, davlat xo`jaligidagi 
ayrim ekinlar maydoni, zavoddagi har bir ishchining olayotgan ish haqi va 
hokazolar yakka mutlaq miqdorlarga misol bo`la oladi. Ular svodkalash va 
guruhlash uchun manbagina bo`lmasdan, ilg’or tajribalarni ommalashtirishda, 
ijobiy va salbiy voqealarni yoritishda keng qo`llaniladi.
Umumiy mutlaq miqdorlar deganda kuzatilayotgan to`plamning har bir 
birligini emas, balki uning yig’indisini ta`riflovchi miqdorlar tushuniladi. Ular 
boshlang’ich statistik kuzatish materiallarini svodkalash natijasida olinadi. 
Bunday mutlaq miqdorlarga guruhdagi yoki institutdagi jami talabalar soni, 
qishloq xo`jaligidagi hamma ekinlar maydoni, zavoddagi barcha ishchilarning 
ish haqi fondi misol bo`la oladi. Demak, umumiy mutlaq miqdorlar mohiyati 
jihatdan bir xil bo`lgan yakka mutlaq miqdorlarning yigindisidir. Buni 
quyidagicha yozish mumkin:









n
t
t
i
n
um
a
a
a
a
a
A
1
3
2
1
...
bu erda:
A
um
– umumiy mutlaq miqdor; 
a
1
…a
n
– kuzatilayotgan to`plam birliklari, yakka mutlaq miqdorlar; 



n
t
t
i
a
1
– to`plam birliklarining yig’indisi. 
Umumiy mutlaq miqdorlar hodisa va jarayonlarning umumiy sonini, 
hajmini, qiymatini o`zida aks ettirib, muayyan olingan xo`jalik, tarmoq, viloyat, 
jumhuriyat mavqeini, imkoniyatini tavsiflaydi. Mutlaq miqdorlar:

---

42 

naturada; 

shartli naturada; 

pulda; 

kompleks o`lchov birliklarida ifodalanishi mumkin.