O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti g. R. Tursunova

 
 
 
 
 
 
Tayorlanish bosqichlari: 
 
 

---

326 
16-Mavzu: RESTORAN BIZNESINI RIVOJLANTIRISHDA
REKLAMANING O‘RNI 
 
 
Reja: 
1. Restoran biznesini rivojlantirishda reklamaning 
ahamiyati 
2. Restoran biznesida dizayn va reklama vositalari 
1. Restoran biznesini rivojlantirishda
reklamaning ahamiyati 
 
Reklama lotincha so‘zdan olingan bo‘lib, «reklamo» ya’ni «qichqirmoq» degan 
ma’noni bildiradi. Reklama mahsulotning sifati, uning iste’molchiga nafi haqidagi 
axborot bo‘lib, bevosita yoki bilvosita foyda (daromad) olish maqsadida yuridik va 
jismoniy shaxslar yoki mahsulot to‘g‘risida tarqatiladigan maxsus axborotdir. 
Reklamaning paydo bo‘lish tarixi juda qadimiy Yunoniston va Qadimgi Rimda 
og‘zaki va yozma reklama, hatto tovar belgisi qo‘yib tamg‘alash yo‘li bilan 
mahsulotlar reklama qilinganligi haqida ma’lumotlar bor.
Hozirgi shakldagi reklamalar ilk marta AQShda paydo bo‘lgan. Bu yerda XIX 
asrning 2-yarmida birinchi reklama agentliklari faoliyat ko‘rsatgan va reklama katta 
daromad keltira boshlagan. Dastlab yozma reklama xaridorlarni savdo do‘konlari va 
unda sotiladigan mahsulotlardan xabardor qilish vazifasini bajargan. Bu ish taxta 
lavhasida yozish va vitrinalar tashkil etish orqali amalga oshirilgan.
Keyinchalik reklama doimiy xaridorlarga nashrlar orqali murojaat shakliga 
aylandi, ya’ni afishalar, kitoblar, jurnallar, gazetalarda axborot reklama e’lonlari 
paydo bo‘ldi. Reklama ishiga ommaviy axborot vositalari (matbuot, radio, 
televideniye, kino) jalb etildi. 

---

327 
Reklamaning maqsadi - mijozlar diqqatini jalb etish, qiziqish uyg‘otish, ularga 
ma’lumot yetkazish va uni ma’lum tartibda harakat qilishga majbur qilishdir. 
Reklama maqsadidan kelib chiqib, u bir necha vazifalarni bajaradi:
1) mahsulot va xizmatlar iste’molchilarini xabardor qilish, ma’lumot berish 
vazifasi. Bunda reklama e’lonlarida mahsulot va xizmatlarning sifati, ishonchliligi, 
ularni qo‘llash sohalari, ishlab chiqaruvchilari va sotib olish yo‘llari haqida ma’lumot 
beriladi;
2) ishontiruvchi reklama mavjud mahsulot, xizmatlarga iste’molchi va 
xaridorlarning moyilligini oshirishga xizmat qiladi;
3) eslatuvchi reklamalar mavjud, ammo bir qadar unutilgan talabni, 
xaridorlarning o‘zlari uchun ma’lum bo‘lgan mahsulot va xizmatlarga munosabatni 
kengaytirishda muhim o‘rin tutadi.
Reklama 
restoranlar 
va 
ovqatlantirish 
korxonalarining 
mijozlariga 
ko‘rsatadigan xizmatini o‘rganishda, ularning muvaffaqiyatli faoliyatida muhim 
xisoblanadi. Mijozlar va aholi ehtiyoji quyidagi uchta asosiy omil bilan belgilanadi:

moddiy farovonlik; 

madaniyat darajasi; 

ovqatlantirish korxonalari tarmog‘ining keng miqiyosda yoyilishi.
Bunda xizmat qilish uchun insonning kasb - kori, mutaxassisligi asosiy rol 
o‘ynaydi. Mahsulotlarni iste’molchilarga yetkazishda fiziologik me’yor talablari 
asosida nonushta, tushlik, kechki ovqatlar taomnomasini tuzish, foydali ovqatlanishni 
tashkil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Milliy an’analar, turmushning tarixiy shakllangan xususiyatlari kishilar 
ehtiyojini vujudga kelishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, Markaziy Osiyo 
xalqlarida xamir, yorma, choyga ehtiyoj yuqori bo‘lsa, O‘zbekistonda esa non - choy, 
unli, guruchli taomlarga bo‘lgan ehtiyoj iste’moli yuqori turadi. Sabzavot va meva - 
chevalar dasturxon ko‘rki bo‘lib, go‘sht, ayniqsa qo‘y go‘shti keng iste’mol qilinadi. 
Boltiq bo‘yi mamlakatlarida sutli taomlar, Belorusiyada kartoshkadan tayyorlangan 
taomlar, Uzoq Sharq mamlakatlarida baliqli taomlar ko‘p iste’mol qilinadi. Aynan 

---

328 
shunday omillarni inobatga olib, restoranlarga tashrif buyurayotgan mijozlarga 
taomlarni tanishtirishda reklama vositalari qo‘l keladi. 
Jamiyatning tarbiyaviy ishlari ham iste’mol ehtiyojlarida ijobiy didni 
shakllantiradi. To‘g‘ri tashkil qilingan reklama, ko‘rgazmali - savdo yangi 
mahsulotlardan tayyorlangan taomlarni ommaviylashtiradi, kishilarda shu taomga 
bo‘lgan talabni shakllantiradi va oshiradi. Bu holat mahsulotga bo‘lgan talabni 
oshiribgina qolmay, xizmat ko‘rsatishning yangi turlarini shakllantirishga turtki 
bo‘ladi. Qandolat mahsulotlar va yarim tayyor mahsulotlarni sotish, uyga taom 
buyurtma qilish, to‘y, bayram, tadbirlarda restoran va ovqatlantirish korxonalari 
xodimlarining xizmati, tabiiy ob - havo ta’siri ham aholining iste’mol talablari 
shakllanishiga ta’sir ko‘rsatadi. Bu holat ovqatlantirish sohasida, restoran biznesida 
o‘zgarishlar va rivojlanishlarga olib keladi. 
Ovqatlanish inson hayotida birlamchi ehtiyoj xisoblanadi. Oziq - ovqat sifatini 
yaxshilash 
muammosi 
va 
dam 
olish 
insoniyat 
madaniyatining 
asosiy 
muammolaridandir. Oziq - ovqat mahsulotlari miqdori, ta’m xususiyati va 
assortimenti, o‘z vaqtida va muntazam ovqatlanish - insonning yashashida hal 
qiluvchi omil xisoblanadi.
Hozirgi zamon fani taomning miqdor va sifatini xisobga olgan holda 
ovqatlanishning foydali tamoyillarini, taom iste’mol qilish tartibini ishlab chiqqan. 
Biroq bu tamoyillar hali keng xalq ommasi hayotiga, har bir oilaga yetib borganicha 
yo‘q. Buning asosiy sabablaridan biri moddiy ta’minot, ovqatlantirish sohasida 
targ‘ibot va reklamaning yetarli emasligidadir. Ko‘p odamlar ovqatlanish qoidalarini 
bilishmaydi, 
bu 
haqda 
noto‘g‘ri 
ovqatlanish 
natijasida 
salomatligi 
yomonlashgandagina eslaydilar. Ishonarli reklama va targ‘ibot ishlarining zaifligi 
natijasida odamlar o‘z vaqtida ovqatlanishni unutadilar, ovqatlantirish korxonalari 
tavsiyasini chetlab o‘tib, yurgan yo‘lida va boshqa noqulay sharoitlarda ovqatlanib 
ketaveradilar. Shunday hollar ham bo‘ladiki, odamlar yoshi, toifasi, ob - havo 
sharoitiga e’tibor bermasdan haddan tashqari ko‘p taom iste’mol qiladilar va buning 
natijasida kasallanadilar. 

---

329 
Ovqatlanish qoidalarining oddiy tartiblarini bilmaslik natijasida ko‘pchilik 
kishilar xamir taomlarni haddan tashqari ko‘p iste’mol qiladilar, kechki taomda 
achchiq taomlar yeb, spirtli ichimliklar ichadi. Bularning hammasi kishi organizmi 
uchun zarar xisoblanadi. Ovqatlantirishni tashkil qilish muammolarini bartaraf etish, 
ovqatlantirish korxonalarida qo‘lga kiritilgan hozirgi zamon fani yutuqlarini targ‘ibot 
va reklama qilishdan iborat. Ovqatlantirish korxonalari reklamasini to‘g‘ri tashkil 
qilish aholining oziq - ovqatga bo‘lgan iste’moliga katta ta’sir ko‘rsatadi va uni 
tegishlicha tartibga soladi. 
Aholining mahsulotga bo‘lgan ehtiyojini (talab) ovqatlantirish korxonalari uch 
yo‘nalishda olib boradi:

sotilgan mahsulotlar; 

qanoatlantirilmagan mahsulotlar;

shakllanayotgan ehtiyoj.