O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

MAVZU: AVSTRALIYA MATERIGI GEOGRAFIK O'RNI, RELYEFI
HUSUSIYATLARI 
REJA: 
1. 
Materikning geografik o'rnidagi o'ziga hos hususiyatlari.
2. 
Materik Relyefi shakllanish hususiyatlari tektonik tuzilishi. 
 
Adabiyotlar: 
1. 
T.V.Vlasova «materiklar tabiiy geografiyasi». Toshkent «O'qituvchi» 
nashriyoti 1983 y. 2 tom ( 209-216 ) betlar. .
2. 
T.V.Vlasova «Fizichiskaya geografiya materikov» Chast-1, chast-2, Toshkent
Izdatelstvo «Prosvesheniye» 1986 g. 
3. 
M.P.Zabrodskaya A.G.Chikishev, «Praktikum po fizicheskoy geografii
materikov i okeanov» Moskva Izdatelstvo «Prosvesheniye» 1989 goda. 
4. 
A.Qozoqov, H.Ma'sudov «Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi kursidan 
amaliy mashg'ulotlar va mustaqil ishlar» Toshkent «O'qituvchi» nashriyoti 1992 yil. 
Avstraliya. Geografik o'rni. Relyefi. 
Avstraliya yerdagi kichik materik . U atrofdagi orollari bilan birga butunlay 
janubiy yarimsharda joylashgan. Materikning chekka nuqtalari shimoldan York 
burni janubdan janubiy-sharqiy burni g'arbdan Stip-Loynt burni sharqdan Bayron 
burni. Materik shimoldan janubga 3200 km, g'arbdan sharqqa 4100 km cho'zilgan. 
Maydoni 7631,5 ming km2 . Avstraliya yaqinida shimolda Melvill,baterst,Grut-
aylend va boshqa yanada mayda orollar janubda materik sayozligida joylashgan 
Tasmaniya King Flinders va Kengru orollari bor. Derk-Xartog oroli g'arbdagi 
Freyzer oroli janubdagi eng yirik orollar hisoblanadi. Avstraliyani Hind va Tinch
okeanlari suvi yuvib turadi. Avstraliya boshqa hech bir materik bilan quruqlik orqali 
bog'lanmagan. Shu sababli uning kichkinaligini nazarda tutib Avstraliya materik 
orol deb ataladi. Avstraliyani shimol tomondan epikontinental Timor va Arafur 
dengizlari shuningdek karpentariya qo'ltig'i o'rab turadi. Avstraliyani shark 
tomondan Marjon Tasman dengizlari o'ragan. 
Relyefi : Avstraliyada Relyefi quyi palezoydan neogengach hosil bo'lgan har 
hil tekislangan yuzalar bor. Avstraliya materigining katta qismini o'z ichiga oladi. 
Materikning sharqiy qismida sharqiy Avstraliya Relyefining asosini katta 
suvayirg'ich tizma tashkil etadi. U 280 janubiy kenglikdan shimoldan ancha 
kengayadi. Janubga borgan sari torayib boradi. Tog'liqning eng baland nuqtasi uning
janubiy qismida Kasyushka cho'qqisi bo'lib uning balandligi 2230 mln ni tashkil
etadi. Materikdagi past tekisliklar keng maydonni egallgan bo'lib ular Konpentariya 
qo'ltig'i sohillarini hamda Murrey daryo havzasini o'z ichiga oladi. Tog'larning 
dengiz tomondagi etaklari yaqinida va yirik yoriqlar tagida akumliyativ tekisliklar 
joylashgan. Materikning ko'p rayonlari uchun turli yoshdagi vulqon Relyefining 
mavjudligi xosdir. 
Savol: 
1. 
«Avstraliya» so'zi nima ma'noni anglatadi? 
2. 
Relyefdagi o'ziga xos hususiyatlar nimalardan iborat? 

---

76