O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent to‟qimachilik va yengil sanoat instituti

6.3 Ichki zavod transporti, ombor va yong„indan muhofaza xo„jaligi 
Korxonalardagi transport xo‗jaliklari xizmat qilish joyiga ko‗ra tashqi, 
ishchi va sexlararo transportga bo‗linadi. 
Tashqi transport iste‘molchilar va ta‘minlovchilar bilan aloqa bog‗lashga 
xizmat qiladi.
Sexlararo transport vositalari materiallar, yarim fabrikat, ishlab chiqarish 
jarayonida hosil bo‗lgan chiqindilarni sexlar orasida tarqatadi va ularga xizmat 
qiladi. Sex ichki transporti esa yuqorida aytib o‗tilgan materiallarni sex ichida 
tashish va sexlararo aloqalar uchun xizmat qiladi (6.6-rasm). 
Paxta tozalash korxonalarida paxta xom-ashyoi va uni qayta ishlashdan 
olinadigan mahsulotlarni, shuningdek ishlab chiqarish jarayonida zarur bo‗lgan 
material, asbob-uskuna va yoqilg‗ilarni doimiy ravishda bir joydan ikkinchi joyga 

---

135 
ko‗chirib yuriladi. Ushbu ishlar ichki zavod transporti yordamida amalga 
oshiriladi. 
6.6-rasm. Transport turlari 
Ichki zavod transporti deganda korxona ixtiyoridagi va unga xizmat 
ko‗rsatadigan transport vositalarining majmuasi tushuniladi. 
Paxta tozalash korxonasining sanoat transporti tarkibiga quyidagilar kiradi: 

Pnevmotransport; 

Avtomobil transporti; 

Temir yo‗l transporti; 

Mexanizatsiya vositalari. 
Paxta 
tozalash 
korxonalaridagi 
asosiy 
yuk 
tashish 
vositasi-
pnevmotransportdir. 

---

136 
Pnevmotransport tuzilmalari truboprovod va ventilyatorlar tizimidan iborat 
bo‗lib, ular yordamida dam beriladigan havo oqimida yuklar bir joydan ikkinchi 
joyga ko‗chiriladi. 
Pnevmotransport vositasida omborlardan asosiy ishlab chiqarish oqimiga 
paxta olib boriladi, tola va chigit ichki ishlab chiqarish joylariga etkazib beriladi. 
Zavod ichida chigitlarni tashishda ustiga shneklar yoki konveyerlar
joylashtiriladigan estakadalardan ham foydalaniladi. 
Shu boisdan ham paxta tozalash zavodlarining uzluksiz ishlashidagi asosiy 
shartlardan biri-pnevmotransport quvvatini asosiy texnologik mashinalar va 
avvalo jinlarning quvvati bilan nihoyatda moslashtirishdan iboratdir.
Paxta tozalash korxonasi tashqarisidagi tayyorlash maskanlaridan paxtani 
zavodlarga avtomobil va temir yo‗l transporti bilan tashib keltiriladi. Yuklarni 
yaqin masofaga tashishda faqat avtotransportdan foydalanish lozim va temir yo‗l 
transportidan foydalanish mumkin emas. 
Paxta tozalash korxonalarining bir qismidagina mavjud bo‗lgan pod‘ezdli 
temir yo‗llardan asosan paxta tolasi va chigitini jo‗natish uchun foydalaniladi. 
Paxta tozalash korxonalarining uzluksiz ishlarini ta‘minlash va ular ishlab
chiqargan mahsulotni tegishli joylarga o‗z vaqtida etkazib berish uchun transport 
ishining qat‘iy rejasini ishlab chiqarishga tushiriladigan chigitli paxta partiyalarini 
butlash rejasi bilan muvofiqlashtirish talab etiladi. 
Shu maqsadda (paxta partiyalarini butlash va ularni ishlab chiqarishga 
topshirish rejasiga muvofiq) tayyorlash maskanlaridan paxta zavodlariga paxta 
tashib keltirish rejasi tuziladi, paxta mahsulotini tashish grafiklari tuziladi va shu 
asosda temir yo‗l transportiga buyurtmalar yoziladi. 
Tashish rejasida zavoddan tashqari va zavod qoshidagi tayyorlash 
maskanlaridan o‗z zavodiga va boshqa zavodlarga paxta tashish, shuningdek
boshqa zavodlardan paxtaning kelib tushishi ko‗rsatiladi. 
Mahsulot tashish grafiklari ishlab chiqarish rejasi va topshiriladigan
mahsulotlarga oid bo‗lgan naryadlar asosida tuziladi. 

---

137 
Toylangan tolali mahsulotni tashishda akkumlyatorli yuk ortuvchilar, chigit 
ortiladigan transport vositalariga yuklashda maxsus chigit ortuvchi mexanizmlar 
qo‗llaniladi.