O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti sh. Abdullaeva, M. Yuldashev
Download 3.11 Mb. Pdf ko'rish
|
Ш.Абдуллаева Б.Ҳ ох
- Bu sahifa navigatsiya:
- 81-moddasiga
- 93-moddasi ning 13-bandiga
|
123-moddada
esa O‘zbekiston respublikasi soliq tizimiga bag‘ishlangan bo‘lib unda “O‘zbekiston Respublikasi hududida yagona soliq tizimi amal qiladi. Soliqlar joriy qilishga faqat O‘zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi haqli” ekanligi qayd etilgan. Bank qonunchiligining asosi bo‘lgan konstitutsiyaning muhim jihati shundaki, uning 124-moddasi respublika bank tizimining asoslarini o‘zida mujassamlashtirgan bo‘lib unda “ O‘zbekiston Respublikasining bank tizimini respublika Markaziy banki boshqaradi.” deb qayd qilingan modda O‘zbekiston Respublikasi bank tizimining huquqiy, tashkiliy va tarkibiy shakllanishining asosi hisoblanadi. Banklar faoliyati to‘g‘risidagi qonunlar bir-birini to‘ldiruvchi, yuzaga keluvchi nizolarga echim topuvchi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘llaniladigan, bir-biriga qarama-qarshi bo‘lmagan qonunlar bo‘lishi lozim. Ba’zi hollarda bank huquqida yuzaga keluvchi muammolarni hal qilish uchun protsessual vosita yuritish, to‘xtatib turish va ma’lum qonunlar bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga, Konstitutsiyaviy sudiga murojaat qilish orqali ma’lum bir echimlarga kelish mumkin. Konstitutsiyaviy tamoyillar bilan bir qatorda, qoidalar to‘g‘risidagi qonun ham printsip-normalarni, ya’ni. sektoral qonunlarni qabul qilish shart bo‘lmagan konstitsiyaviy normalarni ajratib ko‘rsatishni talab qiladi va bu normalar aniq nizom tariqasida katta ahamiyat va salohiyatga ega bo‘ladi. Bank huquqi sohasida yuqorida ko‘rib o‘tilgan printsiplardan biri Markaziy bank faoliyati, uning hisoboti, boshqaruvi tartibini tartibga soluvchi normalarni belgilash hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida bank tizimining tashkiliy- tarkibiy jihatlariga ham e’tibor qaratilib unda O‘zbekiston Respublikasi Oliy 21 Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining birgalikdagi vakolatlari degan 78- moddada: “parlament palatalarining boj, valyuta va kredit ishlarini qonun yo‘li bilan tartibga solish”; O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati mutlaq vakolatlarini ifoda etgan 80-moddadaning 9- bandida “O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining raisini tayinlash va uni lavozimidan ozod etish”, mazkur moddaning 12- bandida “O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvi raisining hisobotlarini eshitish”, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 81-moddasiga binoan “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Senati majlislarida, shuningdek ularning organlari majlislarida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, Bosh vazir, Vazirlar Mahkamasining a’zolari, respublika Konstitutsiyaviy sudi, Oliy sudi, Sudyalar oliy kengashi raislari, Bosh prokurori, Markaziy banki Boshqaruvining raisi ishtirok etishlari mumkin”ligi belgilangan. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 93-moddasining 13-bandiga binoan O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti: O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senatiga Konstitutsiyaviy sud raisi va sudyalari, Oliy sud raisi va sudyalari, Oliy xo‘jalik sudi raisi va sudyalari bilan bir qatorda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining raisi lavozimlariga nomzodlarni taqdim etadi. Shunday qilib, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Raisini lavozimga tayinlash O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining tashabbusi bilan ko‘rib chiqiladi. Moliyaviy xizmatlar bozorida yagona pul emitenti O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki hisoblanadi. Bu qoidaning amalga oshirish uchun hech qanday qo‘shimcha qoidalar talab qilinmaydi, va shunga o‘xshash modda O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risidagi qonunda ham mavjud. Bank qonunchiligining konstitutsiyaviy asoslarining ahamiyati shundaki, birinchidan, ular bank tizimini rivojlantirib, banklarning huquqlarini kengaytiradi, tadbirkorlik faoliyati, kapital xarakati, bank va moliyaviy xizmatlarning erkin harakatlanishini 22 belgilash belgilab beradi. Davlat Konstitutsiya darajasida muayyan qoidalar va prinsiplarning belgilanishi bank xizmatlarini amalga oshirish uchun kafolatlar yaratadi. Iqtisodiy faoliyat, raqobat, barcha mulk shakllarining teng muhofaza qilish kabilarga asos yaratadi. Respublikamizda bank faoliyati sohasida milliy tajribaning to‘plana borishi, xalqaro tajribalar va ilg‘or yutuqlarning sinchkovlik bilan o‘rganilib va umumlashtirib borilishi natijasida iqtisodiy islohotlarning keyingi bosqichlariga kelib, mamlakatimizda bank, kredit, sug‘urta, qimmatli qog‘ozlar bozori va ularni boshqarish sohasida zamonaviy qonunlar tizimi yuzaga kela boshladi. Keyingi yillar, ya’ni 2019 yil noyabrida qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining «Markaziy bank to‘g‘risida»gi, «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi, “Valyutani tartibga solish to‘g‘risida”gi, “To’lovlar va to’lov tizimlari to’g’risida”gi, va bir necha yil oldin qabul qilingan «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi, « Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida»gi, 2012 yil 17 dekabrdagi “Xususiy bank va moliya institutlari hamda ular faoliyatining kafolatlari to‘g‘risida” gi, 2013 yil 23 oktyabrdagi “Garov reestri to‘g‘risida”gi, 2011 yil 4 oktyabrdagi “Kredit axboroti almashinuvi to‘g‘risida ”gi, 2003 yil 30 avgustdagi “Bank siri to‘g‘risida”gi, 2002 yil 5 apreldagi ” Fuqarolarning banklardagi omonotlarini himoyalash kafolatlari to‘g‘risida”gi, 2000 yil 25 mayda qabul qilingan keyinchalik qator o’zgartishlar kiritilgan “ Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash to‘g‘risida”gi va boshqa qator qonunlar banklar faoliyati - pul muomalasini tashkil etish, valyutani tartibga solish, kredit-investitsiya, qimmatli qog‘ozlar faoliyati bo‘yicha bank va kredit muassasalari tomonidan amalga oshiriladigan xatti-harakatlarning huquqiy asoslarini belgilab beradi. Download 3.11 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|