O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti sh. Abdullaeva, M. Yuldashev
Download 3.11 Mb. Pdf ko'rish
|
Ш.Абдуллаева Б.Ҳ ох
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ўзбекистон иқтисодиётининг сезиларли ўзгариши Банк ҳуқуқи ҳусу- сиятлари орқали ифодаланиши Субъектив
- Банклар фаолияти банк хуқуқининг предмети сифатида Банк ҳуқуқи нормалари билан тартибга солинадиган, банклар
- Банк фаолиятини ҳуқуқий тартибга солишга б¤лган талабнинг мавжудлиги Молиявий айланмалар соҳасидаги
- 2-rasm. O‘zbekiston bank huquqining vujudga kelishi asoslari Boshqacha qilib aytganda, bank xuquqi
- Bank xuquqining predmeti
|
Банк ҳуқуқи билан тартибга солинадиган ижтимоий муносабатлар Банк ҳуқуқининг юзага келиш асослари Ўзбекистон иқтисодиётининг сезиларли ўзгариши Банк ҳуқуқи ҳусу- сиятлари орқали ифодаланиши Субъектив жи¦атдан Банк фаолиятини ҳуқуқий тартибга солишга бўлган талабнинг мавжудлиги Предмети Банк ҳуқуқи муаммолари билан мутаносибликда Ҳуқуқ нормаларининг ишланганлиги даражаси Меъзонли Банклар фаолияти банк хуқуқининг предмети сифатида Банк ҳуқуқи нормалари билан тартибга солинадиган, банклар иштирокида вужудга келадиган ҳуқуқиий муносабатлар Фуўаролик ҳуқуқи К¤риниши Банк ҳуқуқи бўлган эҳтиёжи сифатида Молия ҳуқуқи Банк ҳуқуқи тармоўлараро ҳуқуқий нормалар комплекси деб тушунилади ва ўз ичига олади. ҳуқуқ нормалари ва институтлари сифатида Предметли Банклар фаолиятининг жуда жадаллашуви Объектив жиҳатдан Ўз предмети ва тартибга солиш усулларига эга б¤лганлиги Алоҳида ҳусусиятлари Ўзаро боғлиқ бўлган бир бутун комплекслар Банк ҳуқуқиининг зарурлиги Банк фаолиятини ҳуқуқий тартибга солишга б¤лган талабнинг мавжудлиги Молиявий айланмалар соҳасидаги институтлардаги ҳуқуқий муносабатларни тартиблаштирувчи 29 2-rasm. O‘zbekiston bank huquqining vujudga kelishi asoslari Boshqacha qilib aytganda, bank xuquqi – moliya xuquqining tarkibiy qismi bo‘lib, o‘z ichiga ommaviy – xuquqiy va xususiy – xuquqiy xarakterga ega bo‘lgan me’yorlar jamlanmasini oladi va u bank faoliyatini amalga oshirishda yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solishga yo‘naltirilgan. Bank xuquqining predmeti – bank tizimini shakllantirish, faoliyat ini yuritish va uni rivojlantirish jarayonida yuzaga keluvchi ommaviy iqtisodiy munosabatlar hisoblanadi. SHuningdek, O‘zbekiston 3-rasm. Banklar faoliyati bilan bog‘liq huquqiy munosabatlar Respublikasi Markaziy banki, tijorat banklari va kredit tashkilotlari tomonidan bank faoliyatini amalga oshirish jarayonida, aholi, tashkilotlar va davlat manfaatlari uchun davlat organlari tomonidan bank tizimini faoliyati nazorat Банк сохасидаги хуқуқий муносабатлар бу – банк тизимини бошқариш, назорат қилиш, мижозларга банк хизматларини к¤рсатиш билан боғлиқ ҳолда юзага келувчи ва қонун хужжатлари билан тартибга солинувчи ижтимоий муносабатлардир Оммавий хуқуқий (давлат эрки) билан боғлиқ муносабатлар Хусусий хуқуқий (шартномага асосланувчи) муносабатлар Банк фаолиятини ташкил этиш б илан боли¢ муносабатлар Банк фа олияти устидан давлат назоратини амалга ошириш сохасидаги муносабатлар Банкка оид битимлар тузиш билан бо ғли қ муносабатлар Банк хизматларини к о рсатиш би и лан бо ғли қ муно - сабатлар Фу қ ар ол ик ху қ у - қ ий жа во бг ар - лик қў лл аш г а оид муносабатлар 30 qilinganda vujudga keluvchi ommaviy huquqiy munosabatlarni ham bank huquqining predmeti hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasining 1992-1994 yillarda bozor iqtisodiyotiga tez suratlarda o‘tishi giperinflyasiya sharoitida amalga oshirilgan. Narxlar liberalizatsiyasi natijasida, ko‘p yillar davomida to‘planib kelgan pul massasi muomaladan chiqarilgan edi. Aynan shu davrda, xozirgi kunda iqtisodiyotning eng rivojlangan tarmoqlaridan biri bo‘lgan O‘zbekiston bank tizimini shakllanishi yuz berdi. Milliy valyutaning erkin suzuvchi almashuv kursini joriy qilish, O‘zbekistonga milliy valyutani real qiymatida qayta baxolashga barham berish va iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga imkon berdi. Xozirgi kunda banklarni qo‘shilishi, kredit tashkilotlarga (sherikchiligiga) birlashishi yo‘li bilan ihtiyoriy qayta tashkil etilishi, ya’ni O‘bekiston bank tizimining kapitalizatsiya jarayoni takomillashib bordi. Baanklar iqtisodiyotning real sektorini faol tarzda moliyalashtira boshladilar. Xozirgi kunda aktivlarning 60% ziyodi iqtisodiyotni kreditlashga yo‘naltirilgan va bu O‘zbekiston rivojlangan davlatlarning universal banklariga anchayin yaqinlashib qolganini bildiradi. Keyingi davrlarda axolining milliy valyutadagi depozitlari sezilarli darajada oshdi. Xuquqiy nazrat tizimini yaratish maqsadida mustaqil moliyaviy nazorat organi - O‘zbekiston Respublikasi moliya bozori va moliya tashkilotlarini tartibga solish va nazorat qilish agentligi ochildi. Bundan tashqari bir qator yangi moliyaviy xizmatlar joriy qilindi – masalan, ipoteka krediti, sug‘urta bozorini rivojlanishi, pochta - jamg‘arma xizmati, banklarda, tizimning shaffofligi va bir xilligini ta’minlashga yordam beruvchi xalqaro buxgalteriya xisobi standartlarining ikkinchi darajasini joriy qilish. Bank qonunchiligining haqiqiy ijobiy imkoniyatlari muammoni hal qilish, sifat va miqdoriy talablarni muvofiqlashtirish uchun belgilanadi. Bu esa ma’lum vaqt va ma’lum bir sarf-xarajatlar va resurslar sarflanishini talab etishi mumkin. SHu bilan birga, bunday xarajatlarning hisobga olinishi rentabellikni va pul aylanishini qisqartirishi, mijozlarning bank faoliyatiga bo‘lgan ishonchini yo‘qotishga va boshqalarga olib kelishi mumkin. |
