Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

Raqobat evolyusiyasi va unga ta'sir etuvchi omillar

Raqobat kurashiga quyidagi asosiy omillar ta'sir etadi:

• 
  Bozor oʻlchami - qancha koʻp boʻlsa, raqobatchilar kuchli boʻladi;
  
• 
  Bozorning oʻsish sur'ati - tez oʻsishi bozorga kirishni engillashtiradi;
  
• 
  Quvvati - ortiqcha quvvatlilik narxni pasayishiga olib keladi;
  
• 
  Bozordan chiqish yoki kirish uchun sharoitlar firma pozisiyasini himoya qiladi;
  
• 
  Narx;
  
• 
  Xaridor tovarlarni standartlashtirish darajasi ustunlikka ega chunki ularga bir tovardan ikkinchi tovarga oʻtish osondir;
  
• 
  Mobil texnologik modullar;
  
• 
  Zarur kapital qoʻyilmalar razmeriga talablar – qattiq talab tavakkalchilikni oshiradi, kirish va chiqishning qoʻshimcha toʻsiqlarini yaratadi;
  

8.4-rasm. Raqobat sur'atlariga ta'sir etuvchi omillar¹⁵

8.5-rasm. Raqobatning rivojlanishiga ta'sir omillar¹⁶

• 
  Vertikal integrasiya kapital razmeriga talabni oshiradi,
  

integrasiyalashgan va qisman integrasiyalashmagan firmalarning ishlab chiqarish xarajatlari va raqobatbardoshligidagi kuchli farqlanishga olib keladi;

• 
  Miqyosdagi iqtisod - zaruriy tovar,raqobatbardoshligiga erishish uchun bozor ulushini oshiradi,
  
• 
  Mahsulot assortimentini tez yangilash.
  

Raqobatning rivojlanishiga ta'sir etuvchi omillarni 6 ta turga ajratish mumkin:

• 
  texnologik oʻzgarishlar;
  
• 
  talabdagi oʻzgarishlar;
  
• 
  bozor tuzilmasidagi oʻzgarishlar;
  
• 
  mahsulot nomenklaturasidagi oʻzgarishlar;
  
• 
  tarmoq rivojlanishining dinamikasi;
  
• 
  davlatning iqtisodiy siyosatidagi oʻzgarishlar.
  

Zamonaviy raqobat sharoitida hamkorlik qilish – raqobat ustunligini shakllantirish sharti sifatida harakatlanib, qarama-qarshi raqiblikdan oʻzaro aloqadagi raqiblikka ztish zarurdir. Bunda strategik sheriklik asosida turli guruhlar tuziladi.

2.