O`zbekiston Respublikasi Xalq talimi vazirligi Ajini1z nomidagi Nukus davlat pedagogik instituti
Download 1 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Yangi Zelandiya
- Mekroneziya va Poleneziya
- Reja: 1. Materik geografik urni, re`lefidagi asosiy xususiyatlari 2.
- Antarktida va Antarktika. Materikning kashf etilishi. Geografi wrni. Er yuzasining tuzilishi.
- Iqlim va organik dunyosi.
- Organik dunyosi
|
Mikroneziya deb ataladi. Tinch okeaninig janubiy qismlarida 177° sharqiy uzunliqtsan sharqda joylashgan kolgan barcha orollar Polineziyaga kiritiladi. Bular Gavay, Layn orollari va boshqalar.
orollari hamda boshqa ba`zi orollar butunlay ekvator bilan 10° janubiy kenglik orasida joylashgan. Bu orollarning kwpchiligi materik orollar bwlib, sohili kichik maydonni egallagan. Yangi Gviniya dunyodagi eng katta orollardan biri. Uning maydoni 829km 2 ,
qilgan. Shimoliy-g`arbdan janubi-sharqqa tomon butun orol bwylab tog` tizmalarining asosiy zanjiri chwzilgan. Yangi Gviniyaning janubiy qismining past yassi qirg`oqlarini botqoqlik bosgan. Ulkada YuOOm. balandlikkacha harorat yuqori va yil bwyi deyarli wzgarmaydi. Wrtacha oylik harorat +25°, +28°S orasida wzgaradi, harorat hech qachon +20°S dan pastga tushmaydi. 2000 m ga yaqin balandlikda wrtacha harorat +20°S dan bir oz pastroq bwladi. Butun wlkada yog`in mwl yog`adi, tog`larning shimoliy yonbag`rida wrta hisobda 4000 mm, ayrim joylarda 6000 mm dan ortiq yog`in tushadi, Yangi Gviiyada uzunligi bir necha yuz kilometrli daryolar kwp. Eng uzun daryo Flay, u tog`lardan boshlanib, orolning janubiy, tekislik qismidan oqadi, uzunligi 800km. Daryolar rejimi butunlay yomg`irlarga bog`liq. Orol florasida endemik wsimliklar kwprok uchraydi. Past qirg`oqlar bwylab qalin mangra wrmonlari chwzilgan. Orolning janubiy pasttekislikdagi daryo vodiylari uchun saga palmasidan iborat galeriya wrmonlarn xosdir. Sohillarda esa palmalar wsadi. Yangi Gviniyada xayvonlardan kenguruning bir necha turi bor, kaktus, qopchiqli bwrsiq va exidna yashaydi. Bundan tashqari har xil qushlar. Wlkada sut emizuvchilar deyarli ywq. Wlkada kwproq papuaslar va melaneziyaliklar yashaydi.
janubiy kengliklar orolig`ida joylashgan. Bular janubiy yarim sharning subtropik va mu`tadil kengliklarida joylashgan yagona oroldir. Bu wlkaga Kuk bwg`oz ajratgan 2 ta katga orol janubiy va shimoliy orollari, Styuart orol va bir qancha mayda orollar kiradi. Ularning umumiy maydoni 2614.7 ming km 2 , Yangi Zelandiya orollari kelib chiqishiga kwra materik oroldir. Shimoliy orolda tog`lar kamroq. Uning janubi-sharqiy chekkasi bwylab past tog` tizimlari- joylashgan. Markaziy qismida esa wrtacha balandliga 600
m bwlgap vulqon platosidan iborat. Shimoliy orolning eng bapand tog`i swnmagan Ruapexu vulqonidir. Orolning shimoli-g`arbida yarim orol dengizga uzoq kirib borgan. Orollarga g`arbiy shamollar g`arbiy sohillarga kwplab yog`in lar keltiradi, wrtacha yog`in miqtsori 2000 mm bwlgani holda, g`arbiy sohilning ayrim rayonlariga 500 mm gacha yog`in tushadi. Tog`larda dengiz sathidan 2000 m dan yuqorida deyarli butunlay qor yog`adi. Shimoliy orolda kish juda iliq. Iyulning wr tacha
harorata Okeand orolida +12° S ga etadi, janubiy
orolda esa
+5S, tog`larda esa -2S
gacha pasayadi, sohilda harorat -5°S gacha pasayishi mumkin. Yanvarning wrtacha harorati shimolda + 19°S dan janubda +14 ° S gacha wzgaradi. Yangi Zellandiyada odatda jazirama issiq bwlmaydi. Ulka daryolari qisqa, lekin sersuv va sathi keskin wzgarmaydi. Wlkada kwllari kwp. Shimoliy orolning cheka shimoli uchun Yangi Zellandiyaning endemik karag`ayi - kauri wrmonlari xosdir. Wlka Urmonlarida igna bargli daraxtlar - podokarpuslar, arakarillar, mebotseruslar, endemik karag`aylar, doimiy yashil janubiy buk, xatto ba`zi bir xil palmalar wsadi. Sharqiy yonbag`rlarda va Kenteberil tekisligida wrmonlar siyraklashadi, swngra butazorlao hamda g`allagullilar va har xil wt wsimliklar wsadigan kuruk wtloqlar bilan almashinadi. Tog`larda baland kwtarilgan sari ham wrmoilar kambag`allashib boradi. Yangi Zellandiyada yovvoyi sut emizuvchi hayvonlar deyarli ywq. Kwrshapalak va wrmon yumronqoziqlarini mahalliy fauna vakillari deb hisoblash mumkin. Evropaliklar keltargan quyon va mushuuklar hozirda yovvoyilashib ketgan. Orollarda, shuningdek, qanotsiz twtilar, sulton tovug`i yashaydi. Mekroneziya va Poleneziya: Mikroneziya Tinch okeaninng ekvatordan shimoldagi juda katta qismida gwyo sochilib yotgan juda mayda orollar: Marmar, Karalen, Marshall va Paulu orollari, shukingdek, bir qismi janubiy yarim sharda joylashgan Gilbert arxipelagi kiradi. Mikroneziyadagi barcha orollar kelib chiqishiga kwra marjon yoki vulqon orollardir. Marmar arxipelagi yaqinidagi Mariana botig`i (11022 m) dunyo okeanidagi eng chuqur botiqtsir. Mikroneziyadagi ba`zi orollarda yomg`ir deyarli har kuni yog`adi, yillik yog`in mikdori 2000 mm dan 4000 mm gacha, ayrim joylarda 6000 mm gacha etadi. Harorat odatda
60
+28"Sdan kwtarilmaydi va +20°Sdan tushmaydi. Wlkada sernam trotshk wrmonlar kwpchilikni tashkil etadi. Marjon orollarida kakos palmalari bilan ba`zi blr butalar wsadi. Markaziy va Janubiy Polineziyaning deyarli barcha orollari - Samoa, Kuk. Jamiyat. Tubuash, Markiz orollari va boshqalari ekvator billan 10 janubiy kenglik oraligida joylashgan, fakat Layn orollarining bir kismi shimoliy yarimsharda. Wlkada yogin juda kwp tushadi, uni janubi - sharkiy passatlar olib ksladi. Orollarniig shamolga rwpara yonbag`rlarida 5000 mm gacha, ters enbag`rlarida 1500 mm gacha yog`in tushadi. Shimoliy Polineziya orolldri guruxnga Tinch okeanning wrta kismida Shimoliy tropikdan janubda joylashgan. Orollar yilning kwp qismida shimoli-sharqiy passat shamollari ta`sirida bwladi. Wlkada 10000 - 12000 mm gacha yog`in yog`ishi mumkin. Orolda madaniy wsishshklardan shakarqamish, banan. sholi, yask, ananas va kofelar ekiladi. Wlkada kwrshapalaklar, qushlar, sichqon, chwchqa itlar va boshkalar tarqalgan. Savol: 1.
Okeaniya orollari qaiday orollar sarasiga kiritiladi? 2.
Orollar tabiatiga tavsif bering
e0 e0 e0 e0 ÀÍÒÀÐÊÒÈÄÀ ÀÍÒÀÐÊÒÈÄÀ ÀÍÒÀÐÊÒÈÄÀ ÀÍÒÀÐÊÒÈÄÀ ÃÅÎÃÐÀÔÈ ÃÅÎÃÐÀÔÈ ÃÅÎÃÐÀÔÈ
ÃÅÎÃÐÀÔÈÊ Ê Ê Ê ÓÐÍÈ ÓÐÍÈ
ÓÐÍÈ ÓÐÍÈ,,,,ÐÅËÅÔÈ ÐÅËÅÔÈ ÐÅËÅÔÈ
ÐÅËÅÔÈ, , , , ȹËÈÌÈ È¹ËÈÌÈ
ȹËÈÌÈ È¹ËÈÌÈ ÂÀ ÂÀ ÂÀ
ÂÀ ÎÐÃÀÍÈÊ ÎÐÃÀÍÈÊ
ÎÐÃÀÍÈÊ ÎÐÃÀÍÈÊ Ä Ä
Ä: : : :ÍßÑÛ ÍßÑÛ
ÍßÑÛ ÍßÑÛ
Reja: 1. Materik geografik urni, re`lefidagi asosiy xususiyatlari 2. Materikning kashf etilish tarixi va er yuzasining tuzilishi.. 3. Antraktida matsrigining iklimi va organik dunyosi
Antarktida va Antarktika. Materikning kashf etilishi. Geografi wrni. Er yuzasining tuzilishi. Antarktida er sharining janubiy qutbiy wlkasi, Uning nomi grekcha «anti» qarshi va «artikos» shimol swzlaridan olingan. Antarktika tarkibiga muz bilan koplangan juda katta Antarktida materigi va uni wrab turgan janubiy qutbiy suvlar va unda sochilib yotgan orollar kiradi. Uning ,ba`zi orollarini hisobga olmaganda unda doimiy turadigan aholi yuq. Antarktida qirg`oqlarini va Antarktikaga tegashli kwp orollarini rus dengizchilar F. Bellinsgauzen va M. P. Lazerev boshchiligida 1819 - 1821 yillarda maxsus tashkid etilgan ekispeditsiya vaqgida birinchi bwlib kwradilar. 1911 - 1912 yillarda norvegiyalik qutb tadkiqotchisi R.Amundsen va ingliz olimi R. Skott deyarli bir -vaktda janubiy qutbga etib borishadi. Antarktikaning wziga xos sharoiti juda katta quruqlik va suv havzasida hukumron. Antraktikada Antarktidan tashqari orollar arxipelaglari alohida orollarni: Aleksandr 1 Eri, Janubiy Shotland, Janubiy Orkney, Janubiy Sandvich, Janubiy* Georgiya, Ballen va boshqa orollarni wz ichiga oladi. Antarktida qirg`okdarini Tinch, Atlantika, Hind okean suvlari yuvib turadi. Okean materik qirg`oqlarini wyib kirib Uedell, Bellinsgauzen, Amundsen, Ross, Jamiyat, Kosmanavtlar dengizlarini hosil qiladi. Maydoni 521,4 mln.km 2 . Antarktida Janubiy yarimsharidagi boshqa materikdan minglab kilometr uzoqda joylashgan. Uning yagona yarim oroli Antarktika yarim orolining chekka nuktasidan Janubiy Amerikagacha bwlgan eng yaqin masofa 1000 km dan oshadi.
Antarktidaning asosiy
xususiyati uni
qalin materik
muzligi koplanganligidir. Materik muzi va shelf muzi togidagi quruqlik maydoni, orollar bilan birga 1,4 mln km 2 ga teng. Buning taxminan 10%i shelf muzliklariga twg`ri keladi. Muz bosmagan maydon 2500km 2 yoki materik maydonining 0,2%iga teng. Antarktidadagi muz qoplamining kalinligi wrta hisobda 1720 m, lekin ayrim rayonlarda 4000 m ga etadi. Ba`zi ma`lumotlarga kwra materik muzning umumiy hajmi 24 mln km 2 , ya`ni Erdagi hozirgi zamon muzliklarining 90%ini tashkil etadi. Materikning g`arbiy chekkasini Antraktika-And tog`lari tuzilishi va
geomorfologik jihatdan Amerika And tog`larining davomi bwlgan tog` sistemasi egallagan. Bu tog` sistemasi Antraktika yarim oroli va unga yaqin yaqin joylashgan Meri Berd eri orqali chwzilib Eduard VII yarim orolida tugaydi. Bu tog sistemasining katta qismini materik muzligi qoplagan, lekin balandligi 3000-4000 m dan ortiq bwlgan eng baland chwkkilar ustida muz kwtarilib turadi, ularda katta tog` muzliklari bor. Elsuert erida tog`lar baland kwtariladi, bu erda Antarktidaning eng baland chwkqisi - Vinson tog`i (5140m) joylashgan. Antarktika And tog`lari Tinch okean suvlari ostida Yangi 61
Zellandiya suv osti morzasi sifatida davom etib, sung Yangi Zellandiya tog`lari bilan tutashadi. Antarktika And tog`larining ikkinchi tomondagi davomi Antil orollar yoyi bwylab, undagi orollar suv osti tizmlari bilan tutashib ketgan.
Erning hech bir joyida Antarktida materigi kabi butun yil bwyi xavo harorati muttasil past bwlmaydi va bunchalik past harorat kayd qilinmagan. Qishda materikning bir necha oy davomida qutb tuni bwladi. Bularning hammasi materik radiatsiya balansining keskin manfiy bwlishiga sabab bwladi. Antarktida materigining ichki qismlarida, ayniqsa uning sharqiy sektorida havo harorati juda past bwlgan ochiq va kuyoshli ob-havo kwp bwladi. Sobiq Sovet tadqiqotchilari Vostok stantsiyasida qishda -88,3 S haroratni qayd etishgan. Materikda iyulning wrtacha harorati - 50° S, wrtacha avgust harorati - 52 S ga teng. Wrtacha iyul harorati - 60°, -70° S dir. Umuman olganda, materikni wrab turgan okean xalkasi materikning chekka qismlari yozda ancha sovuq, qishda iliqroq bwladi. Shamollarning qaytalanib turishi va tezligi materikni chekka qismlarida va okean ustida katta bwladi. Oqim shamollarining tezligi kupincha sekundiga 30-50 m ga, ayrim vaqtda shamollar 90m ga etadi. Antraktidada sohilning ba`zi. erlarida bwronlar tarzida shamollar tez-tyoz esib turady.
bwlmagan, sovuq sahrodan iborat. Materikda wsimliklar faqat chekka qismlarida va subartika orollarda uchraydi, boy va wziga xos hayvonot dunyosi esa asosan Antarktika suv havzalari va qisman materikning chekka qismi bilan bog`liqdir. Antarktika va boshqa materikning unga yaqin qismlari maxsus floristik wlka sifatida ajratiladi. Antraktida wsimliklaridan fakat moxlar, lishayniklar, tuban suvwtlar. zamburuglar va bakteriyalar uchraydi. Lishayniklar turlarga eng boy, ularning ZOOga yaqin turi bor. Ularni muzdan xoli bwlgan hamma joyda uchratish mumkin. Antarktikada hammasi bwlib 75 turga yaqin mox bor. Materikda gulli wsimliklar ywq. Antarktika kuruklikda yashaydigan xayvonlarga kambag`al. Sutemizuvchilar u erda yuq. Lekin ba`zi bir xil chuvalchanglar, tuban qisqichbaqalar va qanotsiz hashoratlar uchraydi. Qanotlilarning ywqligiga sabab shuki, bu wlkada doim qattik shamol esib turadi va hashoratlar havoga kwtarila olmaydi. Orollarda qwng`izlar, wrgimchaklar, suv mollyuskalari bor. Uzunkuloq tyulenlar vakillaridan Antarktikaning chekka qismlarida dengiz sherlari uchraydi. Antrarktika suvlarida xozirgi vaktdagi eng yirik sutemizuvchilar - kitsimonlar yashaydi. Ular 2 ga mwylovli va tishli kitlarga bwlinadi. Eng yirik kit - kwk kit hisoblanadi, uning uzunligi wrtacha 26m.ga etadi, vazni 160 tonnagacha etadi, 20 tonna sof yog` beradi. Antraktika kushlari ham wziga xos. Ular tarkibiga dengiz mollyuskalari va baliqlarni, mayda dengiz hayvonlarini, qisqichbaqalarni eb oziqlanadi. Savol:
1.
Materikni kashf etilishi haqida swzlab bering? 2.
Materikni boshqa materiklardan farqini kwrsating. 3.Materik iqlimi qanday shakllanadi? 4.Materikda organik turlar qanday tarqalgan?
Adirlar-Urta Osiyo tog`lari etagidagi chwl va chalachwl kirlar, Neogen va antropogen davrlarining chwkindi tog` jinslaridan tarkib topgan. Aysberglar-(gollandcha-iysberg) okean, dengiz va kwllarda suzib yuradigan yoki sayozliklarga wtib qoladigan katta muz parchalari. Suvga tushib kelayotgan muzliklarniig sinishidan hosil bwladi. Al`p burmalanishi-Er tarixining kaynazoy erasida rwy bergan burmalanish. Nomi shu burmalanishda vujudga kelgan. Al`p tog`lari nomidan olingan. Antekliza-(yunoncha anti-qarshi va klisis-og`ish)-platformalarda er pwstining salgina kwtarilgan gumbazsimon shakllari, gumbazsimon qirlar. Kengligi bir necha yuz km ga etishi mumkin. Er pwstining uzoq vaqt davomida asta-sekin kutarilishi natijasida hosil qiladi. Antitsiklon-(yunoncha-qarshi, suklon-aylanuvchi) atmosferada rwy beradigan katta girdob. Xavo bosimidagi farqlar ta`sirida shamollar A.Markazdan chekkaga tomon ywnaladi. Lekin Erning wz wqi atrofida aylanishi ta`sirida shamol Shimoliy yarimsharda wz ywnalishini wzgartirib, soat mili harakati ywnalishida, Janubiy yarimsharda teskari ywnalishda esadi. Soatiga wrtacha 30 km tezlikda siljiydi. 62
Antropogen-(yunoncha antronos-inson va genes-tug`ilgan) inson faoliyati natijasida yoki uning ta`siri natijasida vujudga kelgan demakdir. Aralash wrmonlar-ignabargli va keng bargli daraxtlari aralash wsadigan wrmonlar. Arxipelag, twda orollar (italyancha arxi-dastlabki, pelago-dengiz) bir-biridan unchalik uzoq bwlmagan va odatda bir butun deb hisoblanadigan orollar twdasi. Atlas-(Liviyaning afsonaviy podshosi nomidan olingan)-jwg`rofiy geoglogik, garixiy, astranomik, iqlimiy va boshqa xaritalarning sistemali twplami. Atmosfera bosimi-atmosferaning er yuzasiga va undagi barcha narsalarga kwrsatadigan gidrostatik bosimi. Atmosfyora frontlari-troposferada turli xil fizik xususiyatlarga ega bwlgai xavo massalarini bir-biridan ajratib turuvchi kambar (eni bir necha wn km), lekin uzun chwzilgan (yuzlab, ba`zan minglab km) oralik, wtkinchi zona. Balandlik mintaqalari-tog`larda yuqoriga kwtarilgan sari tabiatning qonuniy wzgarib borishi. B.M-ning paydo bwlishiga asosiy sabab yuqoriga kwtarilgan, ya`ni xavoning asosiy manbai bwlgan erdan uzoqlashgan sari sharoitning wzgarib borishidir. Baland tog`lar-rel`efning morfogenetik tipi, balandligi 2000m dan yuqori bwlgan tog`lar. Burmalanish-Er pwstida yon tomondan bwladigan kuchli tektonik bosim ta`sirida qatlamlarning bukilib, burmalar hosil qilishi. Burmali tog`lar-tektonik harakat ta`sirida tog` jinslari qatlamlari burmalangan va tevarak atrofidan baland kwtarilib qolgan tog`lar. Bug`lanish-moddalarning (xususan suvning) suyuq holatdan bug holatiga wtishi. Bwyin-kuruqlikning ikki katta qismini, masalan, ikki materikni bir-biri bilan, materikni yarim orol bilan tutashtirib turuvchi quruqlik. Vodiy-rel`efning uzun chwzilgan botiq shakli. Hosil bwlishga kwra, erozion va tektonik bwladi. Vulkan-(lot.vulkanus-olov xudosi) yonartog`-Er pustida rwy beradigan tektonik harakatlar natijasida hosil bwlgan yoriqlar, teshiklardan lava, qaynoq gaz, suv bug`lari, toshlar kwl chiqarib turadigan xodisa. Del`ta-daryoning dengizga yoki kwlga quyilishi joyida suvda oqib kelgan jinslarning chwkib twplanishidan hosil bwlgan tekislik. Dunyo okeani-Er yuzidagi barcha okeanlar birgalikda Dunyo okeani deyiladi. Umumiy maydoni 361,1 mln. kv.km er yuzasi maydonining 70,8% ini tashkil etadi. Shimoliy yarimsharda butun maydonining 61% ini, janubiy yarim sharda esa 81% ini D.O egallagan. Urtacha chukurligi 3800m, eng chuqur joyi Marianna botig`ida 11022m D,O. tubi rel`efi quruqlik yuzasi rel`efiga wxshab notekis. Okean ostida ulkan tog` tizmalari, yirik qirlar, tekislik-xavzalari, chuqur botiqlar bor. Tog gizmalarining umumiy uzunligi 80 ming km dan oshadi. Eng katta tog` tizmalari: Wrta Atlantika, Janubiy-sharqiy Tinch okean tizmalari. Iqlim - er yuzasi biror joyi ob-xavosining kwp yillik rejimi, Iqlim quyosh radiatsiyasi, er yuzasining holati va atmosferadagi havo harakatlarini xosilasidir. Iqlim mintaqalari - er yuzasida kenglik bwylab yoki kenglikka yaqin ywnalishda chwzilgan hamda bir-birlaridan quyoshning nur energiyasi bilan isitilishiga hamda atmosferadagi havo harakatlariga kwra farq qiluvchi mintaqalar. Iqlim hosil qiluvchi omillar - joyning jwg`rofiy kengligi dengiz sathidan balandligi, dengiz va kuruqliklarning bir-biriga nisbatan joylashishi, er yuzasining tuzilishi, er yuzasining holati, okean oqimlari. Atmosfera harakatlari (shamollar). Kaynozoy erasi - (yunoncha kaynos - Yangi, Zoe - hayot) Er geologik tarixining eng Yangi erasi. 67 mln. yil davom etayapti. Uch davrga bwlinadi: paleogen, neogen va antropogen. Keng bargli wrmonlar - qishda bargini twkadigan shavalal bargli daraxtlar wsadigan wrmonlar: buk, eman, zarang, jwka, g`arb va boshqa daraxtlar wsadi. Kontinental iqlim - havoning sutkalik va yillik xaroratlari farqlari katta bwladigan va yogin kam yog`adigan xududlar iqlimi. Kwp yillik muzlok er - mangu twng er, abadiy muzloq er. Er yuzasidan ma`lum chuqurda joylashgan va uzoq vaqt (bir necha yildan to minglab yillargacha) davomida muttasil muzlab yotadigan tog` jinslari. Laguna - (ital`yancha laguna, lotincha lakus - kwl) twlqin keltirgan qum morzalari orqali dengizdan ajralib qolgan tabiiy sayoz suv xavzasi. Laterit tuproqlar (lotincha later-g`isht)- doimiy yashil sernam wrmonlar tagida tarkib topadigan kizil tuproqlar.
63
Magma - (yunoncha magm-quyuq moy) - Er qa`rida murakkab fizik kimyoviy jarayonlar natijasida hosil bwlgan katta xaroratli suyuq modda. Magmatik tog` jinslari - magmaning sovishi va kristallanishidan hosil bwladigan tog` jinslari. Mangra wrmonlari - tropiklarning dengiz suvi kwtarilganda suv bosadigan pastak tekis kirg`oqlarida wsadigan doimiy yashil butazor va past bwyli daraxtzorlar. Materik yonbag`ri - okean tubining qirg`oqqa yaqin qismi shel`f (materik sayozligi) bilan okean tagi orasida. Materiklar - hamma tomondan yoki deyarli hamma tomondan okean va dengiz suvlari bilan wralgan eng kata quruqlik. Materiklar er pwstining tuzilishiga va kalinligiga kwra okean osti er pwstidan fark qiladi. Materik muzligi - quruqlik yuzasidagi muzliklar turlaridan biri. Er yuzasini yaxlit muz qalqoni hosil qilib qoplab yotadi. Materik orllari - bir zamonlar materiklarning tarkibiy qismi bwlib, keyinchalik quruqlikning chwkishi, tektonik yoriqlar natijasida ulardan uzilib kolgan kurukliklar. Materik sayozligi, shel`f - materiklarning dengiz va okeanlar qirg`oqlari bwylab chwzilgan suv osti davomi. Eni bir necha km dan 1200-1500 km gacha etadi. Morena - muzliklar tashib yuradigan va olib kelib koldirgan tog` jinslari parchalari (gulatoshlar, palaxsa toshlar, shag`al, gil, qum). Muzliklar - sharoit kulay joylarda qor twplanishida hosil bwlib, qiya tomonga siljib turuvchi muz massasi. Mw`tadil iqlim - mw`tadil mintaqalar iqlimi. Mw`tadil mintaqalarda quyosh xech qachon koq tepaga kelmaydi va uning ufqdan balandligi katta fark qiladi. Mw`tadil mintaqalar - Erning 40 va 65 gradus shimoliy kengliklar bilan 42 va 58 gradus janubiy kengliklar orasida joylashgan. Iqlimning anik mavsumiyligi, kontinentallikning kattaligi, qishning qattiq sovuqligi, yozning turli darajada issiqligi bilan ajralib turadi. Download 1 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|