Philological research: language, literature, education filologik tadqiqotlar

Абраҳам Линколн (Abraham Lincoln) нинг қуйида-
ги ҳикматли сўзлари: 
Every good citizen makes his 
country’s honor his own, and cherishes it not only as 
precious but as sacred. He is willing to risk his life in 
its defense and is conscious that he gains protection 
while he gives it
2
. (Ҳар бир яхши фуқаро ўз юрти 
шаънини ўз қадрига етади, уни нафақат азиз, бал-
ки муқаддас деб билади. У ўз ҳаётини ҳимоя қи-
лишда ўз ҳаётини хавф остига қўйишга тайёр ва у 
ҳимоя қилишда ҳимояга эга эканлигини билади).
Ушбу ҳикматли сўзда ватан муқаддас саналиб 
ҳаётини ҳавф остига қуйиб бўлса ҳам уни ҳимоя 
қилиши кераклиги таъкидланиб, ҳар бир фуқаро-
ни ватанига содиқ ва ватанпарвар бўлишига да-
ват қилинган.
Америкалик сиёсатчи, файласуф 
Томас Пейн 
(
Thomas Paine)
нинг ушбу 
The World is my country, 
all mankind are my brethren, and to do good is my 
religion
3
. 
(
Дунё менинг юртим, бутун инсоният ме-
нинг биродарларим, яхшилик қилиш менинг диним-
дир) афоризмида бутун дунё инсониятни уйи ва 
унда истиқомат қилувчи барча бир-бирига оға-ини 
эканлиги изоҳланиб, меҳр-оқибатли бўлиш ҳамда 
бир-бирига кўмаклашиш лозимлиги тушунтирилган.
Буюк шоир 
Абулқосим Фирдавсийнинг Ери-
миз, сувимиз, фарзандимиз деб, Хотин, бола-ча-
қа, дилбандимиз деб, Бирма-бир жонимиз этамиз 
фидо, Ватанни душманга бермаймиз асло
4
! ҳикма-
тида ватан туйғуси барча нарсадан устун қўйилга-
нини кузатиш мумкин. Ватан ҳимояси учун жонини 
ҳам аямаслиги таъкидланиб ватан озодлиги илгари 
сурилиб инсонни ватан парварликка дават этилган.
Файласуф Хожа Самандар Термизийнинг 
ушбу Ватанни тарк этмок хазил иш эмас, Бу иш 
учун ҳар ким тоб беравермас! Жудолик дарахт-
дир барги йўк. ёлгиз, Барги бўлса ҳамки, аммо 
мевасиз. Бугун айриликдан юрагим гирён, Азиз 
ерни қўлдан чиқариб ҳайрон. На кўзда уйқу бор, 
на дилда роҳат, Азоб ўти барин айламиш горат! 
ҳикматли сўзларида ватанни тарк этишни ёмон 
оқибатлари ватанни тарк этган кимсаниқай аҳвол-
га тушиб қолиши изоҳланиб инсонларни ватанни 
тарк этмасликка ундалган.
Шунингдек, қуйидаги Abraham Lincoln, Thomas 
Paine, George S. Patton, Andrew Jackson James, 
Monroe William Cowperлар каби инглиз қомусий 
олим, адибларнининг ҳиқматли сўзлрида ҳам ва-
тан тушунчасини нақадар олий эканлигини куза-
тишимиз мумкин.
2 
https://www.brainyquote.com 
3 
https://www.forbes.com/quotes/9313 
4 
Фозилов М. Ҳикматли сўзлар, афоризмлар ва мақоллар. 
– Тошкент: Ўзбекистон, 1967. – Б.70.

---

68
Тилшунослик • Языкознание • Linguistics
The object of war is not to die for your country 
but to make the other bastard die for his. (Урушнинг 
мақсади ўз ватанингиз учун ўлиш эмас, балки 
бошқа бадбахтни ўзи учун ўлдиришдир). 
This country, with its institutions, belongs to the 
people who inhabit it. Whenever they shall grow 
weary of the existing government, they can exercise 
their constitutional right of amending it, or exercise 
their revolutionary right to overthrow it. (Бу мамлакат 
ўзининг институтлари билан унда яшовчи одам-
ларга тегишли. Қачонки улар мавжуд ҳукуматдан 
чарчаган бўлсалар, улар ўзларининг конституция-
вий ҳуқуқини ўзгартириш ёки уни ағдариш учун ин-
қилобий ҳуқуқидан фойдаланишлари мумкин).
 Our country may be likened to a new house. We 
lack many things, but we possess the most precious 
of all - liberty! (Мамлакатимизни янги уйга ўхша-
тиш мумкин. Бизга кўп нарса етишмайди, лекин 
бизда энг қимматли нарса - эркинлик бор)! 
God made the country, and man made the town
1
 
(Юртни Худо яратди, шаҳарни эса одам яратди).
Америкалик кино ва телевидение актёри, Бил-
ли Кемпбелл (
Billy Campbell) нинг ушбу 
The South 
Downs of England reminded me a bit of my Old 
Virginia homeland.
(
Англиянинг жанубий тоғлари 
менга эски Виржиния ватанимни эслатди). Юқо-
рида келтирилган ҳикматли сўзда ватан соғинчи 
ҳақида сўз бориб мусофирликда бўлганда ватан-
ни қумсаш, туғилиб ўсган жойини унутолмаслик 
каби жиҳатлар эътироф этилган.
Американинг 43-президенти Жорж Буш 
(George Bush) нинг 
There is no bigger task than 
protecting the homeland of our country.(
Ватанимиз-
ни ҳимоя қилишдан каттароқ вазифа йўқ) афо-
ризмида ватанни ҳимоя қилиш энг катта шараф 
еканлиги инсон учун инсонларни ватанига содиқ 
бўлиш ҳамда ватанпарвар бўлишга чорлаяпти.
Американинг 44-президенти Барак Ҳусейн 
Обама (
Barack Hussein Obama)
 
нинг
We need 
to keep making our streets safer and our criminal 
justice system fairer - our homeland more secure, 
our world more peaceful and sustainable for the next 
generation
1
.
(
Биз кўчаларимиз хавфсизроқ ва жи-
ноий суд тизими адолатли бўлишимиз керак - ва-
танимиз хавфсизроқ, дунёмиз кейинги авлод учун 
янада тинч ва барқарор бўлиши керак) афориз-
мида маҳалласини, шаҳрини, ватанини жиноят-
чилардан асрашини ва ватанини хавфсизлигини 
сақлаш ҳар бир фуқарони бурчи эканлиги ҳамда 
тинчликни ёш авлодга етказиб беришни таъмин-
лаш каби инсонларни ватанпарварликка дават 
қилувчи омиллар жамланган. 
Ўзбекистон халқ ёзувчиси, 1907-1968 йиллар-
да яшаб ижод қилган адиб, Абдулла Қаҳҳорнинг 
ушбу 
Юртни обод қиламан деган киши ўзи обод 
бўлади
1
афоризмида юрти учун ҳизмат қилиш, 
ишлаш, меҳнат қилиш,уни обод қилиш ундалган.
Юсуф Хос Ҳожиб, Нозим Ҳикмат, М. Фузулий, 
Ҳазрат Паҳлавон Маҳмуд, Ҳаёлиддин ал-Ҳаса-
ний, Увайсий, Дилшоди Барно, Сайқалий, Хурра-
мий, Хожа Самандар Термизий
 каби юртимизнинг 
қомусий олим, адибларнининг ҳиқматли сўзлари-
да ҳам ватан тушунчасини нақадар олий эканли-
гини кузатишимиз мумкин.
–  Ватан дегани – фақат оталарнинг хоки