Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

Buxoro fojeasi va Samarqand jangi. Chingizxon Buxoroga 1220 yil 
fevralda etib boradi. Buxoro dushmanni qaytarishga tayyor emas edi. Buxoro 
qozisi Badriddin Qozixon oqsoqollar bilan Chingizxon oldiga shavqat so`rab 
chiqadi. Buxoroni mo`g’ullar 1220 yil 16 fevralda egallaydi. Buxoro talanib, 
Chingizxon amri bilan yoqib yuboriladi.
Chingizxon 1220 yil martda Samarqandga etib keladi. U shahar 
tashqarisidagi Ko`ksaroy qasridan turib Samarqand qamaliga boshchilik qiladi. 
Samarqand qamali 5 kun davom etadi. Samarqandning bosh suv inshooti 
«Qo`rg’oshin nova»ni buzib tashlab, shaharni suvsiz qoldiradi. Mo`g’ullar 
Samarqandga Namozgoh darvozasidan bostirib kiradi. Muhammad Xorazmshoh 30 

---

104 
minglik mo`g’il qo`shinidan zo`rg’a qutilib, Eronga qochadi. So`ngra Kaspiy 
dengizi janubidagi Ashura oroliga borib o`g’li Jaloliddin Maguberdini taxt vorisi 
etib tayinlaydi va orolda vafot etadi.
Sirdaryo bo`yidagi janglar. Bu davrda Jo`ji Sirdaryo etaklaridagi aholisi 
zich, boy savdo shahri Sig’noqqa avval hujum boshlaydi. Aholi 7 kun shaharni 
mudofaa qiladi, 8-kuni taslim bo`ladi, aholi qirib tashlanadi. Mo`g’ullar 1220 yil 
aprelda Jandni egallaydi, aholisining qurollangan qismi qatl etiladi. Mo`g’ullar 5 
ming askarli kichik qo`shin bilan Sayxun (Sirdaryo) bo`yida joylashgan Binokatga 
yurish qiladi. Shahar 4 kunlik mudofaadan so`ng taslim bo`ladi.
Temur Malik jasorati. Sirdaryo ikkiga ayrilgan erda Xo`jand shahri 
joylashgan bo`lib, hokimi Temur Malik (1219-1221) edi. Uning qahramonligi 
bilan xo`jandliklar kutilmagan qarshilik ko`rsatadi. Kuchlar teng bo`lmaganligi 
uchun Temur Malik shaharni tashlab chiqib 1000 kishilik lashkari bilan Sirdaryo 
o`rtasidagi orollardan biriga joylashib oldi. 12 ta qayiq yasattirib, o`q teshib 
o`tmasligi va yonib ketmasligi uchun qayiqlar usti namat bilan o`ralib, sirkali loy 
bilan suvab chiqiladi. Temur Malik 70 ta kemada Sirdaryo quyi oqimi bo`ylab 
suzib Jand shahriga keladi. Barchinlig’kent va Jand yaqinida Xo`jandliklar daryo 
sohiliga tushib so`nggi jangga kirdilar. Temur Malik xorazmliklar bilan Sayhun 
(Sirdaryo) daryosining quyi oqimidagi YAngikent shahrini Jo`jidan qaytarib oladi.
Chingizxon 1220 yil yozda Naxshob (Qarshi)ni, kuzda Termizni 11 kun 
qamaldan so`ng bosib oladi. Sirdaryo havzasi, Zarafshon va Qashqadaryo 
vodiylari, Amudaryo o`rta oqimining o`ng sohili viloyatlari zabt etilgach, 
Chingizxon asosiy kuchni Xorazmshohlar davlatining markaziy qismi - Xorazmga 
tashlaydi.