Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

Muhammad Aminxon Ichan qal’aning g’arbidagi Ko`hna ark yonida Kalta 
Minor minorasini qurdirdi. Ichan qal’ani qurishda Xiva me’morlari Markaziy 
Osiyoda qadimdan davom etib kelayotgan inshootlarni ro`parama-ro`para qurish 
usulidan foydalandi. Bu usul «qo`sh» deb ataladi. Bundan tashqari, binolarni 
alohida ansambl holida qurish an’analariga ham amal qilindi, xususan Polvon 
darvozasi oldidagi bir necha masjid, madrasa, hammom, toqi, karvonsaroy, xon 
saroyi majmuasi ansamblni tashkil etadi.
Noyob me’morchilik obidasi - Ichan qal’a 1961 yil davlat muhofazasiga 
olingan va muzey-qo`riqxonaga aylantirilgan. Maydoni 26 ga.ni tashkil etadi, unda 
54 ta tarixiy obida joylashgan. 1969 yildan muzey qo`riqxona Xiva “Ichan 
qal’amuzey-qo`riqxonasi” deb ataladi. Ichan qal’a 1990 yil Butunjahon 
yodgorliklari ro`yxatiga kiritildi.
Dishan qal’a - Tashqi qal’a Xiva shahrining rabod qismi hisoblanib, unda 
savdo va hunarmandchilik do`konlari, mahalalar joylashgan. Xiva shahrini 
dushman hujumidan saqlash maqsadida Olloqulixon 1842 yil uzunligi 6250 m., 
balandligi 7-8 m., qalinligi 5-6 m. devor bilan o`ratgan. Ichan qal’a 4 darvozali 
bo`lsa, Dishan qal’a 10 darvozali bo`lgan.
Hunarmandchilikning avvalgi asrlarda mavjud bo`lgan har xil turlari XVIII 
asr ikkinchi yarmi va XIX asr birinchi yarmida ham rivojlandi. Me’morchilikning 
rivojlanishi kulolchilikda ham o`z ifodasini topdi. Kulollar faqat alohida buyumlar 

---

199 
emas, balki yuzlab lagan, tovoq va kosalardan iborat to`y majmualarini, alohida 
tantanalar uchun maxsus to`y va podshoyi tovoqlar ham tayyorlagan. XIX asr 30-
40-yillariga oid manbalarda Xivadagi etakchi hunar - zargarlik tilga olingan. 
Xivaning bosh taqinchog’i - jig’a Markaziy Osiyoning boshqa mintaqalariga ham 
keng tarqalgan. Isirg’alar feruza va marjonlar, bilaguzuklar qimmatbaho toshlar 
bilan bezatilgan.
XIX asrda Xiva yog’och o`ymakorligi maktabi xonlikda oldingi o`rinda 
turardi va badiiy yuksakligi bilan ajralib turardi. Olloqulixon saroyida Toshhovli 
ayvon ustunlari majmuyi ko`rkamligi bilan ajralib turadi. XIX asr o`rtalarida 
o`ymakori eshik va ustunlar ustasi Polvon Abdusattor o`g’lining nomi ayniqsa 
shuhrat qozondi. Xiva shahri XX asr boshlarigacha xonlikda yagona shoyi to`qish 
markazi bo`lib qoldi. XIX asrda Xivada matoga gul bosish san’ati kulrang 
uyg’unligi va mayda gullari bilan Markaziy Osiyoning boshqa gul bosish 
markazlaridan farq qilgan.