Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

Farg’ona hukmdorlari ishxid deyilgan, erlari juda hosildor bo`lib, aholisi 
dehqonchilik bilan kun kechirgan, paxta va sholi ekkan. Koson, Axsikat (Xushkat), 
Quva (Qubo) kabi yirik markaziy shaharlarida hunarmandchilikning turli sohalari 
rivoj topgan; hunarmandchilik mahsulotlari ichki va tashqi bozorda xaridorgir 
bo`lgan. Farg’onadan qo`shni mamlakatlarga bo`yoq, rangli shisha buyumlar va 
dori-darmonlar chiqarilgan. Qadimdan chorvador aholi Farg’onaning Qurama va 

---

62 
Qoramozor tog’lari yonbag’irlarida yilqichilik bilan shug’ullangan. Tulpor 
otlarining dong’i jahonga taralgan.
Choch va Eloq hokimliklari Chirchiq va Ohangaron vodiylarida mavjud 
bo`lgan. Chochning markazi Choch shahri bo`lib, hukmdori «tudun» deyilgan. 
Eloqning markazi Tunkat, hokimlari «dehqon» deyilgan. Ular V asrda Eftallarga, 
VI asrda G’arbiy turk xoqonligiga bo`ysunar edi.
VII asrning dastlabki choragida G’arbiy Turk xoqonligi qarorgohini Choch 
viloyatiga ko`chiradi. Hukmdor va malika uchun Yabg’ukat va Xotunkat kabi 
qarorgohlar barpo qilindi. Choch tuduni va Choch tegini yozuvlari chekilgan 
tangalar zarb etildi. Tangalarning old betiga hukmdor surati, orqasida ot, gajak 
dumli bars yoki qoplon tasviri, ba’zan sulolaviy ayri tamg’a tushirilgan. Ayrim 
tangalarda hukmronga yonma-yon malika tasviri ham chekilgan. Bunday 
qo`shaloq tasvir qadimgi turkiy davlatchiligida hukmdorning malikasi - xvatun 
(xotun) vazirlik darajasiga ega bo`lib, davlat boshqaruvida ishtirok etganligidan 
dalolat beradi. Saroyda u xoqondan keyingi o`rinni egallagan. G’arbiy turk 
xoqonligining yirik o`troq viloyatlaridan biri - Choch o`lkasi o`z tanga pullari 
tizimiga ega bo`lgan. (Hukmdor surati tushirilgan Choch tangasi VII asrga oid). 
Choch va Eloq sertarmoq xo`jalikka ega bo`lib, sug’orma dehqonchilik, 
chorvachilik, hunarmandchilik, konchilik, ichki va tashqi savdo yuksak darajada 
edi. Choch va Eloq tog’lari oltin, kumush, rangli ma’danlar, temir va jilvador 
chaqmoq toshlarga boy edi. Choch va Eloqda ichki va tashqi savdo kengayib, 
shaharlar gavjumlashuviga karvon yo`lining o`lka orqali o`tishi imkon bergan.
O`rta Osiyo hokimliklarida ilk o`rta asrlarda tashkil topgan boshqaruv 
ma’muriyatining vazifasi: fuqarolardan boj, soliq va yasoqlarni o`z vaqtida yig’ib 
olish, ularni jamoat ishlariga safarbar etish edi. Kirim-chiqimlar aniq qayd etilib, 
hujjatlashtirilgan, ularga barmoq bosilib, muhr bilan tasdiqlab qo`yilgan.