Psixologiyasi akademik litsey va kasb-hunar kollejlari

Nikohdan tashqari munosabatlarning kelib 
chiqish sabablari
Keyingi yillarda nikohdan tashqari jinsiy munosabat­
larning birmuncha ko‘payganligi kuzatilmoqda. Shuning 
uchun uni keltirib chiqaradigan asosiy sabab va omillar 
ustida qisqacha to ‘xtalib o ‘tishga harakat qilamiz. Chunki 
har bir ko‘ngilsiz oqibatni bartaraf etish, uning oldini 
olish aw alo uni keltirib chiqaradigan sababni bilishga 
bog'liqdir. Sabablar esa quyidagilardan iborat.
208

---

1. Turmush o ‘rtog‘i bilan jinsiy hayotdan qoniqmaslik:
■ ehtiyojlarning mos kelmasligi;
■ bilim, ko‘nikma va malakalar orasida katta ta­
fovut mavjudligi;
■ turmush o ‘rtog‘ining 
kasalligi, erkakdagi jinsiy 
ojizlik, ayollarda uchraydigan frigidlik — jinsiy 
sovuqlik va hokazolar.
2. Turmush o ‘rtog‘iga nisbatan muhabbat hislari (sim- 
patiya yoki umuman, qarama-qarshi jins vakillariga 
nisbatan bo‘ladigan ijobiy hislar) ning yo‘qligi;
■ majburan turmush qurish (turmushga chiqish yoki 
uylanish);
■ moddiy qiziqish, boylikka uchib oila qurish;
■ sovchilar orqali shoshilinch oila qurish.
3. Turmush o ‘rtog‘idan to‘yinish. Bu hoi 
turmush 
qurgandan so‘ng 2—3 yil o ‘tgach ortadi. Ko‘pincha 
bu turmush o‘rtog‘ming jinsiy hayotga ijodiy yon- 
doshmasligi asosida yanada kuchayishi mumkin.
4. 0 ‘zga ayol yoki o‘zga erkakni sevib qolish natijasida.
5. Moddiy, iqtisodiy, ish yuzasidan tobeligi asosida 
sodir bo‘ladigan xiyonat (masalan, kotibalar o ‘z 
boshliqlari bilan, yosh artistlar aktyorlar rejissyor- 
postanovkachi, badiiy rahbar bilan, aspirantlar ilmiy 
rahbarlari bilan).
6. Ilgarigi do'stlari bilan bo‘ladigan xiyonat.
7. Spirtli ichimliklar ta’sirida ro‘y beradigan xiyonat.
8. Begona bilan aloqa qanday boMishiga qiziqish nati­
jasida ro‘y beradigan xiyonat.
9. Bir-biriga achinish natijasida ro'y beradigan xiyonat. 
Bunday hollarda erkak kishi hayotidan, oilasidan, 
xotinidan nolib o‘zini bevafo xotinning va baxtsiz 
taqdirning qurboni qilib ko‘rsatadi va o'zga ayolda 
o ‘ziga nisbatan achinish hislarini paydo qiladi. 
Shunda ayol erkakka achinsa, rahm qilsa, erkak il- 
timos qilsa xiyonatga osongina qo'l uradi.
10.0 ‘zining kimligini o ‘zgalarga 
ko‘z-ko‘z qilish, 
ko’rsatib qo‘yish tufayli ro‘y beradigan xiyonat. 
Bunda shaxs do‘stlari orasida obro' — orttirishni 
maqsad qilib qo‘yadi va ko‘zlagan kishisini o ‘ziga 
jazman qilib oladi. Bunday kishi uchun jazmanning 
estetik tomonlari emas, balki ularning soni muhim 
hisoblanadi. Ba’zi shaxslar hatto maxsus bloknot
209

---

tutib, qancha jazman bilafv birga bo‘lganini ham 
hisobga olib borishadi.
11. Oiladagi psixologik kelishmovchilik oqibatida er yo­
ki xotin bir-biridan soviy boshlaydi. Shunda ulardan 
biri yoki ikkalasi ham xiyonat yo‘liga kiradi.
12. Erning xotiniga yoki ayolning eriga jahl qilishi, 
alamini olish maqsadida o ‘zga odam bilan birga 
bo'lishi. Bu mazmunan psixologik kelishmovchilik- 
larning bir ko‘rinishi bo‘lsa-da, keltirib chiqargan 
sabablari bo'yicha tubdan farq qiladi
13. 0 ‘ziga xos axloqiy 
qarashlar asosida yuzaga ke- 
ladigan xiyonat. Oilada o ‘zini nihoyatda erkin 
tutish va xohlagan 
vaqtda xohlagan odami bilan 
jinsiy aloqada bo ‘lish va bu ishga tabiiy hoi 
sifatida qarash. Bu qarashlar ko'pincha yoshlik- 
dan, yaqin kishilari ta ’sirida shakllanadi va oila 
qurgandan keyin ham uning xulq-atvoriga o'zining 
ta ’sirini 
ko'rsataveradi. Bu ko‘proq erkaklarda 
uchraydi. Shahar sharoitida esa ayollar o'rtasida 
yetarlicha kuzatiladi. Buning ikki xil: yashirin va 
oshkor ko‘rinishlari mavjud.
14. Er yoki xotindan birining uzoq muddat oiladan 
chetda yashashi, ularning birga bo'lmasliklari, har- 
biy xizmatda, uzoq joylarda komandirovkada 
bo'lishi, qamoqda bo'lishi va boshqalar.
15. Yoshlikdagi muhabbat hislari asosida.
16. Farzand ko'rish maqsadida ( agar er yoki xotindan 
biri shunday xususiyatdan mahrum bo'lsa).
17. Bo'sh vaqtini «yaxshi kayflyat» bilan o'tkazish istagi 
asosida.
18. M a’lum sirning ochilishdan qo'rqib, sirni ochishi 
mumkin bo'lgan shaxs bilan majburan birga bo'lish 
va boshqalar.
Xiyonatni oson yuzaga keltiruvchi omillarga quyidagilar 
kiradi:
1. Demografik omil. M a’lum joylarda jinslar orasidagi 
muvozanatning keskin farq qilishi, ya’ni «kuyovlar 
shahri» yoki «kelinlar shahari»ning mavjudligi.
2. Katta 
shaharlardagi 
anonim 
hayot 
kechirish 
(ayniqsa, boshqa shahar va qishloqlardan kelgan- 
lar uchun).
3. Alkogol va narkotik moddalar iste’mol qilish.
210

---

4. Jinsiy hayot masalalari va jins psixofiziologiyasi 
bo‘yicha savodsizlik yoki bilimlarning quyi saviyada 
ekanligi.
5. Keskin ifodalangan jinsiy disgarmoniya.
6. Uzoq vaqt ayriliqda yashash.
Umuman olganda, xiyonat, vafosizlik qilish shaxsning 
m a’naviy pastligi, tarbiyasizligi, axloqiy buzuqligi 
natijasidir.
211

---