Q. N. Kayumov
Download 1.27 Mb. Pdf ko'rish
|
IJTIMOIY ISHGA KIRISH
|
Misol – keksa yoshdagi er-xotinlar o‘zlari yashayotgan uydan keksalar
uyiga ko‘chirib o‘tkazildi. Ular oddiy xo‘jalikdagi ishlarni yurita olmasliklari, ayol kechasi yiqilib tushganligi aytilgan. Oila, yotoqxona uchun mas’ul shaxs va boshqa ijtimoiy xodimlar tomonidan ular keksalar uyiga joylashtirilishi masalasida bosim o‘tkazilgan. Amaliyotchi ularni uyga qaytarishni talab qilgan. Xulosa – Ijtimoiy xodimning vazifasi vaziyatni umumiy baholash va vaziyatga aloqador bo‘lgan barcha odamlar uchun eng maqbul qarorni ishlab chiqishdan iborat. (nazoratchi yoki g‘amxo‘rlikni amalga oshirayotgan shaxs). Qarashlarning maxfiylik bilan bog‘liq ravishdagi noaniqligi. O‘z shaxsiy maqomiga ishonchsizlik, ayniqsa, boshqa professionallar bilan o‘zaro munosabatlarda. Jamiki vaziyatning murakkabligini anglamay turib bitta iste’molchining ehtiyojlari yoki huquqlarini tor doirada o‘rganish. Har qanday jamiyatda ertami yoki kech vujudga kelishi mumkin bo‘lgan 74 axloqiy ikkilanishlarning butun bir guruhini ajratib ko‘rsatish mumkin va ularni engib o‘tishdagi mas’uliyat sababli ijtimoiy xodim yuqori darajadagi malakaga ega bo‘lishi talab etiladi. Mustaqillik va boshqarish. Inson mustaqilligini bazaviy qadriyatlardan biri, deb hisoblaydigan ijtimoiy xodim uchun uning xulqini boshqarish bilan bog‘liq bo‘lgan har qanday harakat uni boshqarish va o‘z navbatida insonparvarlikning o‘zining mohiyatini buzish bo‘lib ko‘rinadi. Masalaning inson irodasini boshqarmasdan turib, qadriyatlar to‘g‘risida gapirish mumkin emas. Biroq qaror qabul qilish uchun juda past darajada bo‘lsa-da, ta’sir ko‘rsatish yoki qadriyatlarni majburan singdirish talab etilsa, maqsad esa jozibador va real bo‘lsa, u holda ijtimoiy xodim axloqiy dillemaga duch keladi. Masalan, ijtimoiy xodim mavjud murakkab vaziyatni o‘zgartirish lozimligini ta’kidlasa, hayotni aniq oqilona reja asosida rivojlantirish keragligini tuShuntirishiga qaramy u istiqboldagi ijobiy o‘zgarishlar uning harakatlari tufayli sodir bo‘lganligiga to‘liq ishonch xosil qila olmaydi. Shuningdek u o‘zining aralaShuvi tufayli vaziyat yomonlashishiga ham hech qanday kafolat bera olmaydi. Paternalizm va o‘z taqdirini o‘zi belgilash. Ijtimoiy ishning asosiy qadriyatlaridan biri – mijozlarning farovon hayoti – paternalizm muammosi bilan chambarchas bog‘liq. Paternalistik paradigma ijtimoiy xodim va mijoz munosabatlarining vasiylik modelini taqozo qiladi, bunda mijozning “boshqarilishi” uning o‘z foydasi uchun uning istaklari yoki erkinligiga aralashishga ruxsat beradi. Paternalizm mijoz manfaatlari yo‘lida uni o‘z-o‘zidan himoya qilish maqsadida mijozning o‘z-o‘zini yo‘q qiluvchi harakatlarini cheklash, uni xizmatlarni o‘z istagiga qarshi yoki majburan qabul qilishga majburlash, to‘g‘ri ma’lumotlarni yashirish yoki noto‘g‘ri ma’lumotlar va hokazolarni taqdim qilishga ham yo‘l beradi. Bu kabi amaliyot barcha tomonidan to‘g‘ri qabul qilinmaydi va paternalizmning o‘rinli ekanligi haqidagi bahslarga sabab bo‘ladi. Bir tomondan, mijozga o‘ziga zarar etkazuvchi va xavfli xulqning muayyan shakllarini amalga oshirishga ruxsat beriladi, boshqa tomondan esa – ijtimoiy xodimlar mijozlar dunyoni noto‘g‘ri tuShunishlari va xavfli harakatlarni amalga oshirishlarining oldini 75 olish va ularni o‘z-o‘zidan himoya qilish uchun mas’uldirlar. Mazkur axloqiy ikkilanish mijozlarning o‘z taqdirini o‘zi belgilashi va o‘z vaziyatini to‘g‘ri anglashi hamda maqbul echim topishi bilan bog‘liq. Rost gapirish zarurati. Mazkur holatni ham avvalgisidan ajratib bo‘lmaydi. Bir tomondan mijozlarni o‘zi haqidagi, o‘zining ahvoli va ruhiyati haqidagi to‘g‘ri ma’lumotlarni olishga qonuniy haqqi bo‘lib, ularga to‘g‘ri ma’lumot taqdim qilishni rad qilish yoki noto‘g‘ri ma’lumot berish mumkin emas. Boshqa tomondan esa, alohida holatlarda hattoki mijozlardan to‘g‘ri ma’lumotlarni yashirish, hattoki uning foydasi uchun noto‘g‘ri (“najotbaxsh yolg‘on”) ma’lumot etkazish ham axloqiy jihatdan maqbul va zarur, deb hisoblanadi. Ijtimoiy ishning g‘arb amaliyotida birinchi qarash ustunlikka ega. Past darajadagi huquqiy madaniyat bilan birga qandaydir yolg‘onga urg‘u berilishi, garchi bu yolg‘on “najotbaxsh” bo‘lsa-da, ma’naviy qadriyatlar va kasbiy axloqning emirilishi, deb hisoblanadi, Shuningdek u nafaqat qonunning buzilishiga, balki “ijtimoiy xodim – mijoz” munosabatlarining kriminallashtirilishiga olib keladi. Download 1.27 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|