Qo‘qon universiteti xabarnomasi kokand university herald s on maxsus maqolalar volume special issues

 
 
 
5-rasm. Ota-ona va tarbiyachilarning bolalarni 
kitobga qiziqishtirishdagi ertak turlari
2
 
 
Demak ota-onalarni bola tarbiyasi va kitobxonlik 
madaniyati borasidagi ko‘nikmalari, bilimlari o‘rta darajani 
tashkil qiladi, bu esa qoniqarli holat, aslida esa ota-onalar yuqori 
darajada bilim, malaka va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari joiz. Lekin 
biz olib brogan tajriba-sinov ishlarimizda ota-onalarning o‘zlari 
kitob 
o‘qimasliklari 
aniqlandi. 
Oilada 
bu 
madaniyat 
shakllanmagan bo‘lgani uchun bolani kitobxonlikka bo‘lgan 
qiziqishini shakllantirish, ertaklar olamiga jalb qilish pedagog-
tarbiyachilar uchun qiyinchilik tug’diradi. 
 
XULOSA VA TAKLIFLAR 
Bolalarga ertak va hikoyalarni oʼqib berish, kitobga boʼlgan 
qiziqishini shakllantirish maktabgacha yoshdagi bolalarning 
aqliy, axloqiy va estetik tarbiyasiga katta taʼsir koʼrsatadi. 
Bolalarga tavsiya etiladigan ertaklarning hajmi, qisqa 
mazmuni sodda va yosh hususiyatldriga mos boʼlishi kerak, 
chunki bu yoshdagi bolalar hali olam nima ekanligini bilmaydilar. 
Shuning uchun ularga tavsiya etiladigan ertaklar tabiat, 
hayvonot olami, doʼstlik, mehnat ahli, jamoa, odob-axloq 
toʼgʼrisida boʼlgani maʼqul. 
Ushbu xulosalarga asoslangan holda tadqiqot 
jarayonida olingan asosiy natijalar quyidagilardan iborat: 
1. Tajriba sinov natijasida maktabgacha yoshdagi 
bolalarda kitobxonlikka mehr uygotishga oid pedagogik, ilmiy, 
psixologik, tarixiy, metodik adabiyotlar organilib, nazariy 
jihatdan asoslangan va talimiy faoliyat mavzuli rejasining turli 
xildagi dasturidan foydalanildi. 
2. Faoliyat jarayonida ertak mazmuniga mos rasm, 
korgazmalilik, o‘yinchoq, illyustratsiyalardan foydalanishi, stol 
teatri, qogirchoq teatri va boshqa teatr va sahnalashtirish ishlari 
olib borilildi. 
3. Bundan tashqari maktabgacha yoshdagi bolalarda 
ertaklar vositasida kitobxonllikka mehr uygotishda «Ilk qadam» 
o‘quv dasturi asosida «Ta’limga yetaklovchi ertaklar», 
«Bolajonlar uchun she’rlar toplami» metodik qollanmalarini 
multimedia asosida elektron resurslardan foydalanildi. 
4. Ertak va hikoyalar bolalarni aqlan, axloqan va estetik 
tarbiyalashning qudratli, ta'sirchan quroli sifatida xizmat qildi, u 
bola nutqni rivojlantirish va boyitishga ulkan ta’sir ko‘rsatdi.
5.
Tadqiqot asoslangan ertaklar”, “Men yoqtirgan she’r” va 
“Tasvirdagi ertak” kabi innovatsion texnologiyalarning 
takomillashtirilishi ulardan maktabgacha yoshdagi bolalarda 
kitobxonlik ko‘nikmalarini shakllantirishda kutilgan natijalarga 
22%
78%
Ha
Yuq
32
44
12
1
12
0
10
20
30
40
50
o'zbek
ertaklari
jaxon
ertaklari
klassik zamonaviy mualliflik
25
20
10
15
0
5
10
15
20
25
30
sarguzasht zamonaviy
vatan
madxi
xar xil
Kitoblar

---

 
www.herald.uz
 
26
erishish mumkinligi isbotlandi.jarayonida “Ko‘p qismli asar”, 
“Ertak (hikoya, she’r)ni yakunla”, “Savollarga
1. Bolalarga tavsiya etiladigan ertaklarning hajmi qisqa, 
mazmuni sodda bo‘lishi, avval eslatib o‘tganimizdek, bu 
yoshdagi bolalar hali atrof-olam nima ekanligini yaxshi 
anglamaydilar. Shuning uchun ularga tavsiya etiladigan ertaklar 
tabiat, hayvonot olami, do‘stlik, mehnat ahli, jamoa, odob-
axloqiy va taʼlimiy bo‘lgani maʼqul.
2. Bola ertak mazmunini o‘zlashtirib olishi uchun, uning tili 
ustida ishlashga alohida ahamiyat qaratilishi zarur. Ertak 
mazmunini qayta hikoyalashda, qahramonlarga tavsif berishda 
bolalarning til vositalaridan foydalanish uchun talab va vaziyat, 
ehtiyoj yaratish zarur. 
3. Kitob, tilni rivojlantirish omili sifatida foydalaniladi, shu 
sababli maktabgacha yoshdagi bolalarga taqdim etiladigan 
ertak kitoblarimiz rasmli, yosh xususiyatlariga mos bo‘lishi, 
hajmi qisqa va mazmuni sodda bo‘lishi lozim. 
4. Har bir MTT larida kutubhona burchaklari tashkil 
qilinishi, bolalarni oyida 2-marta kutubxonalarga sayrga olib 
chqishni va kitobxonlik tadbirlari o‘tkazib turilishi lozim.