Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

2.13-rasm. Turli ishlov berish tartiblarida abraziv etkazilishdan keyin detallar yuzasi 
To‗g‗ri tanlangan tartiblar birinchi zonaning kichik chuqurligi, 
nuqsonlarning minimal miqdori va yuqori eskirishiga chidamli yuza qatlamning 
qulay relefini ta‘minlaydi. 
Moylangan yuza hodisalari. Yuza qatlam holatini tavsiflash uchun 
moylash va yuza – faol moddalar bo‗lganda yuz beruvchi hodisalarni ham hisobga 
olish zarur. Moy qatlami qattiq jism yuzasida alohida tuzilish hosil qiladi, chunki 
oxirgi qatlamda joylashgan atomlar va molekulalarning erkin bog‗lanishlari moy 
va qattiq jism molekulalari bilan o‗zaro ta‘sir etadi. 
Adsorbsiya hodisasi tufayli gazlar, bug‗lar va moylarning molekulalar 
yo‗naltirilgan qatlamlari bilan juda yupqa plenkalari hosil bo‗lishi ro‗y beradi 
(2.14-rasm). Qattiq jism yuzasida adsorbtsiyalangan moddalar molekulalari 
metalga o‗zining faol tomoni bilan birikadi. 
Qattiq yuzadan masofa oshishi bilan yuza faol modda molekulalari 
yo‗nalishi buziladi, keyin esa yo‗qoladi. Chegara qatlam yo‗g‗onligi molekulalar 
tuzilishi va tashqi sharoitlarga bog‗liq. Haroratning ko‗tarilishi molekulalar 
dezorientatsiyasiga ko‗maklashadi va moy qatlamining buzilishiga olib kelishi 
mumkin. 

---

142 
Molekulalar tuzilishiga qarab yuzada ular turli yo‗nalishga ega bo‗lishi 
mumkin. Bu hodisalar qattiq jismlar harakatiga ta‘sir ko‗rsatadi. Masalan, yuza – 
faol muhiti qattiq jismlarning buzilishi va deformatsiyalanishi jarayonlariga ta‘sir 
etadi. Adsorbsion plenkalar plastifikatsiya ta‘siriga olib keladi, ya‘ni yuza 
qatlamda joylashgan zarralarda plastik oqimni yengillashtiradi, chunki 
adsorbsiyalangan qatlam metalning yuza tortilishini pasaytiradi. 
Bundan tashqari mikroyoriqlarga tushgan moy qattiq jism mustahkamligini 
kamaytirishi mumkin. Shunday qilib, qattiq jismning