Referat mavzulari ro’yxati

5-Maruza: KERAMIK MATERIALLAR ISHLAB CHIQARISH 
TEXNOLOGIYASI. 
 
REJA: 
1 Keramik buyumlar ishlab chiqarish texnologiyasi 
2 Ishlab chiqarish.
Keramik buyumlar xossalari shakli, xom ashyo turi va texnologiyasidan qat’iy nazar 
ularni ishlab chiqarish quyidagi asosiy jarayonlardan iborat: xomashyoni qazib olish, 
xomashyo massasini tayyorlash, buyumni qoliplash, ularni quritish va pishirish.
Gilni xom ashyo kareridan ekskavatorlar yordamida ochiq usulda qazib olinadi va temir 
Yo‘l, avtomobil yoki boshqa transportda keramik buyumlar zavodiga tashiladi. Xom 
ashyoni qazib olishda karer gil zaxirasi, qalinligi, joylashish xarakteri aniqlanadi va 1-2 yil 
avval yuzasi o‘simliklar, keraksiz jinslardan tozalanadi.
Xom ashyo massasini tayyorlash. Tabiiy holdagi qazib olingan gil keramik buyumlar 
ishlab chiqarish uchun yaroqsiz bo‘ladi. Buyum tayyorlash uchun gilning tabiiy tuzilishini 
buzish, undan zararli aralashmalarni chiqazib tashlash, yirik aralashmalarni kukunlash, 
gilni kukunlash va qo‘shimchalar qo‘shish, barcha komponentlarni quyma massa hosil 
bo‘lguncha maxsus mashinalarda (gilni ezg‘ilovchi tegirmon, parrakli aralashtirgich va 
sh.k.) aralashtiriladi. Xom ashyo massasi buyum turi, xom ashyo turi va xossasiga ko‘ra 
plastik, yarim quruq, bikr, quruq, va ho‘l (shliker) usullarda tayyorlanadi. Plastik usulda 
xom ashyo komponentlari tabiiy namlikda yoki quritilgan bo‘lsa, 18-28% namlikkacha 
suv aralashtirib tayyorlanadi. Plastik usulda olingan xom ashyo massasidan g‘isht, keramik 
tosh, cherepitsa, quvur va boshqa buyumlar tayyorlanadi.
Bikr usulda qoliplash plastik usulning rivojlantirilgan zamonaviy usuli bo‘lib, xom 
ashyo massasi namligi 13-18% bo‘ladi. Buyum vakuum yoki gidravlik presslar vositasida 
10-20 MPa bosimda qoliplanadi. Bu usulda buyumni quritishga energiya sarfi kamayadi, 
yuqori mustahkamlikdagi xom qoliplangan buyum tayyorlanadi.
yarim quruq usulda xom ashyo komponentlari quritiladi, bo‘laklanadi, maydalanadi va 
yaxshilab aralashtiriladi. Bu usulda keramik buyumlar 812% namlikdagi xom ashyo 
massasini 15-40 MPa bosimda presslab tayyorlanadi. Bunda buyum ishlab chiqarish sikli 
ikki marta qisqaradi, buyum aniq o‘lchamlarda va qirralari to‘g‘ri holda qoliplanadi va 
yoqilg‘i 30% tejaladi. 
rasm. Keramik g‘isht ishlab chiqarish texnologik sxemasi 1-gil kareri; 2-ekskavator; 3-
gil zaxirasi; 4-vagonetka; 5-yashikli uzatgich; 6-qo‘shimchalar; 7-begunlar; 8-valetslar; 9-
lentali press; 10-keskich; 11-taxlovchi moslama; 12-telejka; 13-quritish xonalari; 14-
tunnel pechi; 15-o‘zi yurar telejka; 16-omborxona.
Gidravlik yoki mexanik press qolipda bir va bir necha buyum presslab olinishi 
mumkin. Bu usulda plastik usulda olinadigan hamma buyumlar tayyorlanishi mumkin.
Quruq usul yarim quruq usulning rivojlantirilgan zamonaviy usuli bo‘lib, presskukun 2-
6% namlikda bo‘ladi. Bunda xom ashyo massasidan tayyorlangan buyumni quritishga 
zarurat bo‘lmaydi. Bu usulda zich keramik buyumlar-plitkalar, yo‘lka g‘ishtlari, fayans va 
chinni buyumlar tayyorlanadi.

---

Shliker usuli xom ashyo massasi ko‘p komponentli bo‘lganda, notekis tarkibli va qiyin 
pishadigan komponentlar bo‘lsa, murakkab shakldagi buyumlarni qoliplashda quyma 
uslubiyat zarur bo‘lganda ishlatiladi.
2-rasm. Lentali vakuumli press 
1-shnekli val; 2-presslovchi golovka; 3-munshtuk; 4-gilli brus; 5-parrak; 6vakuum-
kamera; 7-reshetka; 8-gilni ezg‘ilovchi moslama. 
Bunda xom ashyo massasi namligi 40% gacha bo‘ladi. Bu usulda qoplama plitkalar, 
sanitariya-texnika buyumlari tayyorlanadi.