Referat mavzulari ro’yxati

2. Qurilish materiallarining tasniflanishi, standartlash, sertifikatlash va sifat 
nazorati 
Qurilish materiallarining har bir turi o‘ziga xos fizik, mexanikaviy, kimyoviy va maxsus 
xossalarga (radiatsiyaga munosabat, texnologik ishlov) ega bo‘ladi. Materiallarning 
tarkibi, strukturasi fizik-kimyoviy va texnologik jarayonlar ta’sirida o‘zgarishi bilan 
ularning barcha xossa va xususiyatlari o‘zgaradi.
Qurilish materiallari kelib chiqishiga ko‘ra tabiiy va sun’iy bo‘ladi.
Ular xossalariga nisbatan plastik (bitum, giltuproq) elastik (Yog‘och, po‘lat, rezina), 
mo‘rt (sopol, shisha, beton, cho‘yan), material mustahkamligiga qarab- mustahkamligi 
yuqori (po‘lat, granit, shisha, shishaplast, sitall, beton-polimer), mustahkam (beton, 
Yog‘och, polimerbeton, pishiq g‘isht) va mustahkamligi kichik (gips, ohaktosh, xom 
g‘isht, ko‘pikbeton, gazbeton) turlarga bo‘linadi.
Qurilish materiallarini texnik xossalariga ko‘ra quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin:
plastik materiallar - kuch, temperatura Yoki suv ta’sirida qayta ishlanish xususiyatiga 
ega bo‘lgan materiallar (gil, bitum, mis, qo‘rg‘oshin va x..k.)
elastik materiallar - unga ta’sir etaYotgan kuch olingandan so‘ng o‘z
shakliga qaytadigan materiallar (rezina, po‘lat, Yog‘och) mo‘rt materiallar — ta’sir 
etaYotgan kuch natijasida o‘lchami va shaklini o‘zgartirmaydi, buzilish hossasiga ega 
bo‘lgan materiallar (shisha, cho‘yan, g‘isht va x,.k.)
A) Mustahkam — granit, temir, yog‘och
B) Mustahkamligi past — chig‘anoqtosh, somon, xom g‘isht
a) Qattiq - cho‘yan, shisha, granit
b) Yumshoq - Yog‘och, qo‘rg‘oshin, bitum
Suv, kislota, ishqor, issiq-sovuq hamda fizik-kimyoviyjarayonlar ta’sirida chidamli- 
(klinker, plastmassalar) va chidamsiz (xom g‘isht) materiallar;
Izolyatsiya materiallari-issiqlik o‘tkazmaydigan (mineral paxta, jun, g‘ovakli asbest 
buyumlar)
Tovushni yutuvchi- (pemza, qatlamli shisha paxta, fibrolit) gidroizolyatsion- (bitum, 
ruberoid, tol) elektroizolyatsion- (rezina, chinni, marmar) xossalarga ega bo‘lgan 
materiallar.
Materiallarning ishlatilish sharoitiga ko‘ra konstruktiv (tabiiy tosh materiallari, beton, 
qorishma, sopol, yog‘och, polimerbeton, plastmassa va h.k.) va maxsus (issiqlik va tovush 
izolyatsiyasi, gidroizolyatsiya, bezak, korroziyaga chidamli, olovga bardoshli, 
radiatsiyadan himoyalovchi, biologik muhitga chidamli va x.k.) turlarga bo‘linadi. 
Qurilish materiallari xossalarini raqamlar bilan baholash maqsadida Respublika 
standarti (RSt), Tarmoq standarti (TSt), Korxona standarti (KSt), Davlatlararo standart 

---

(DSt) lar joriy etilgan. Qurilish materiallari standartlari Davlat standarti qo‘mitasi bilan 
O‘zR Davlatarxitektqurilish tomonidan tasdiqlanadi. Bunday standartlar texnik shartlar; 
texnik talablar; buyum turlari va o‘lchamlari; qabul qilish qoidalari; tamg‘alash, o‘rash va 
tashish qoidalari va sh.k. xollarda bo‘lishi mumkin. 
Qurilish materillaridan foydalanib bino va inshootlar qurish “Qurilish me’yorlari va 
qoidalarida” (QMQ) belgilangan bo‘lib, barcha tashkilot va muassasalar uchun 
majburiydir. Qurilish materiallarining 1947 yilda tashkil topgan “Standartlash halqaro 
tashkiloti (MOS)” talablariga javob beruvchi xillari ham mavjud. MOS qurilish 
materiallarini davlatlararo tashish va ishlatishga qulaylik tug‘diradi.