Referat mavzulari ro’yxati

G‘ovaklik (P) material to‘la hajmidagi (V) g‘ovaklar (V
p
) hajmi bilan belgilanadi:
P=V
p
/V Yoki P=(1-/
m
//)
.
100%
Materiallar g‘ovaklari havo, gaz Yoki suv bilan to‘la bo‘lib, katta oraliqda bo‘ladi (0 
dan 98% gacha). G‘ovaklik materiallarning asosiy xossalarini ifodalovchi ko‘rsatkichdir. 
Bu 
ko‘rsatgichlar 
orqali 
materiallarning 
mustahkamligi, 
o‘rtacha 
zichligi, 
namlanuvchanligi, issiqlik o‘tkazuvchanligi, sovuqqa va kimyoviy muhitlarga 
chidamliligi va boshqa xossalari to‘g‘risida tushuncha hosil qilish mumkin. YOpiq 
g‘ovaklarning ko‘pligi material chidamliligini belgilaydi. Uning g‘ovaklari haqidagi to‘liq 
ma’lumotni simob porometriyasi usulida olinadi. Bu usulga ko‘ra materiallarning 
differensial va integral g‘ovakligi, ya’ni g‘ovaklarning xarakteri va radiusi to‘g‘risida 
xulosaga kelish mumkin.
Solishtirma yuza (S, sm
2
/g) materialga adsorbsiya qilingan suv bug‘i (Yoki gaz) bilan 
uning g‘ovaklari ichki yuzasini monomolekulyar qoplama massasiga proporsionaldir, 
boshqa so‘z bilan aytganda 1 g material kukuni zarrachalarini bir qator o‘zaro zich qilib 
joylaganda tashkil etgan yuzani tushunmoq kerak:
S (a
1
.
N/M)
.
m ,
bu yerda: a
1
-bir adsorbsion molekula bilan qoplangan yuza; suv molekulasi uchun 
a
1
10,6
.
10
-16
sm
2
; N 6,06
.
10
23
Avagadro soni, M- adsorbsiya qilingan gaz molekulyar 
massasi (suv bug‘i uchun M 18).
Gidrofizik xossalar 
Suv shimuvchanlik deb g‘ovak materiallarning suv shimish va suvni o‘zida ushlab 
turish xususiyatiga aytiladi. Suv shimuvchanlik ko‘rsatkichi materiallarning to‘yinishi 
uchun sarflangan suv massasining shu material quruq xolatdagi massasiga bo‘lgan nisbati 
bilan ifodalanadi. Material g‘ovaklarining suvga to‘la qondirilgan holati uning hajmiy suv 
shimuvchanligi deyiladi. Odatda, mikrog‘ovaklar suv bilan butunlay to‘lmasligi sababli 
materiallarning suv shimuvchanligi uning absolyut g‘ovaklari hajmidan kam bo‘ladi. 
Chunki materialdagi mikrog‘ovaklar (0,0001-0,001 mm) normal atmosfera bosimida 
suvga to‘lmaydi. Materiallarning massasiga nisbatan suv shimuvchanligi quyidagi 
formula orqali aniqlanadi:
3. W
m
=[(m
1
-m)/m]
.
100% ,
bu yerda: m-materiallarning quruq xolatdagi massasi –g, kg; m
1
-

---

materiallarning suv shimdirilgan xolatdagi massasi-g, kg;
Materiallarning hajmiy (V) suv shimuvchanligi quyidagicha aniqlanadi:
W
v
[(m
1
-m)/V]
.
100%
Suv shimuvchanlik materialni asta-sekin suvga cho‘ktirish, qaynatish va bosim ostida 
shimdirish usullari bilan aniqlanadi. Sochiluvchan materiallar (qum, shag‘al, giltuproq) 
namligi dielkometrik yoki neytron usullari bilan aniqlanadi. Bu usullar materialning suv 
ta’sirida dielektrik xossasini o‘zgarishiga yoki tezlatilgan neytronlarning materialdan 
o‘tish tezligiga asoslangan. Ba’zi materiallarning suv shimuvchanligi (massasiga nisbatan, 
% da): oyna va po‘lat-0; granit 0,02-0,7; oddiy og‘ir beton 2-4; oddiy g‘isht 8-15; 
penoplast 100-200 va undan ko‘p.