Reja: Fonetika
Download 0.68 Mb.
|
tilshunoslik yo\'nalishlari va ularning tadbiq usullari
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3. Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko’ra
- UNDOSH TOVUSHLAR TASNIFI
2. Hosil bo’lish usuliga ko’ra undoshlar quyidagilarga ajratiladi:
a) portlovchi undoshlar: b, p, d, t, q, k, g. Bunday undoshlar talaffuzida o’pkadan chiqayotgan havo oqimi og’iz bo’shlig’idagi to’siqdan portlab chiqadi; b) sirg’aluvchi undoshlar: v, f, g’, z, s, sh, j, y, x, h. Bu undoshlar talaffuzida o’pkadan chiqayotgan havo oqimi og’iz bo’shlig’idagi to’siqdan sirg’alib chiqadi. v) qorishiq (affrikat), portlovchi-sirg’aluvchi undoshlar: ch,j,s. Bu undoshlar ham portlab, ham sirg’alib chiqadi. m,n,ng - burun tovushlari. Bu tovushlar talaffuzida havo oqimining bir qismi burun bo’shlig’idan chiqadi. l-yon tovush, til- tanglay tovushi: havo oqimi tilning ikki yonidan sirg’alib chiqadi. r-titroq tovush, til uchining titrashidan hosil bo’ladi. 3. Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko’ra undoshlar ikki xil bo’ladi: Jarangli va jarangsiz undoshlar. Jarangli undoshlar ovoz va shovqindan iborat bo’ladi. Tarkibida ovoz (un) miqdori ko’p bo’lgan jarangli undoshlar sonor (lotincha «ohangdor») lar deyiladi. Sonor tovushlar 5 ta: m, n, ng, l, r Jarangli B v d g J J z g’ l m n ng r y Jarangsiz P f t k ch sh s x s h q Faqat jarangli undoshlardan iborat so’zlar: mard, javlon, maydon, jadval. Faqat jarangsiz undoshlar ishtirokidagi so’zlar: paxta, ko’kat, soch popuk, sex. UNDOSH TOVUSHLAR TASNIFI Ovoz va
ishtirokiga ko’ra Hosil bo’lish usuliga ko’ra Hosil bo’lish o’rniga ko’ra Lab tovushlari Til tovushlari lab- lab lab- tish Til oldi Til o’rta til orqa sayoz Chuqur Jarangli Portlovchilar b d g Jarangsiz p t k q Jarangli Sirg’aluvchilar v z,j g’ Jarangsiz f s,j x h Jarangli Qorishiq tovushlar j Jarangsiz ch Jarangli Burun tovushlari m n n(ng) Yon tovush l Titroq tovush r Bo’g’in Bir nafas to’lqinida aytiladigan tovush yoki tovushlar yig’indisi bo’g’in deyiladi. So’zda nechta unli bo’lsa, shuncha bo’g’in bo’ladi. Bir unli bir bo’g’inni hosil qila oladi. Bo’g’inlar tarkibi quyidagicha bo’ladi: с-undosh; v-unli. Download 0.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling