Республика узбекистан министерство высшего образования, науки и инноваций

Расм -4. Комплекс диелектрик ўтказувчанлик.
Бундаги ЭММнинг електрик қисми таъсирида минимал қисми диелектрикнинг қизишини англатади ва билан белгиланади. Уларни тангенс бурчак билан ҳам тавсифлаш мумкин:
.
бурчак қанча катта бўлса, енергиянинг катта қисми диелектрикни қиздиришга сарфланади.[105; 55-59 б.]. Комплекс диелектрик ўтказувчанлик ва унинг таркибий қисми ва катта даражада таъсир етувчи майдон частотаси, температура ва бошқа физик механик хусусиятларга богʻлиқ бўлади.
Бизлар “қисқа туташув” методи билан анор мевасининг диелектрик ўтказувчанлигини блок схемаси расм -8 да келтирилган қурилмада ўлчадик.
Расм-8 да озиқ овқат маҳсулотларини диелектрик ўтказувчанлигини ўлчаш учун қурилма блок схемаси келтирилган.

Г-УЮЧ генератор; Ф-ферритли венти; НО-ё‘ллантирилган очгич; ДГ-дедекторли бошча; О-оциллограф; Н-юклама; АТТ-о‘згарувчан аттенюатор; ИЛ –о‘лчов линияси; РП-микроамперметр М-95 ёки о‘лчов кучайтиргичи; ВИ-то‘лқин узатгичли бурилиш.
Расм 5. Маҳсулотларни диелектрик о‘тказувчанлигини о‘лчаш қурилмасининг блок схемаси.
Қурилмада ЎЮЧ сигналини ўлчаш манбаи бўлган ўлчаш генератори мавжуд. Генераторнинг стабил ишлаши учун, юкламадан електромагнит тўлқинларини қайтарувчи таъсирини бартараф етишга феритли вентил ўрнатилган. Ёʻналтирилган вентил НО ЎЮЧ енергиянинг бир қисмини қайтариб юбориш учун хизмат қилади. Ундан дедектор бош ДТ орқали О жўнатади. О оцилограф генератордан бериладиган қуввати даражасини бир текисда таъминлаш индикатори бўлиб хизмат қилади. Бошқариладиган аттенюатор АТТ генератор қувватидан қатийназар, қувватнинг ўзгариши имкониятини беради. Ўлчаш линияси ИЛ қурилманинг асосий елементи ҳисобланиб, тўлқин ўтказгичдаги тўлқин узунлиги, тургʻун тўлқин коеффициентини , минимум електр майдонини силжиши ўлчаш учун қўлланилади.
Регистрацияловчи асбоб РП тургʻун тўлқинлар майдонининг қўлланишини ва миқдорий информация олиш учун майдоннинг таралишини фиксациялайди.
Тўлқин ўтказувчининг егилиш — ВИ, қисқа туташув тўлқин Н вертикал туриши бўлагини олиш учун суюқ диелектрикларни изланишида қўлланилади.
Экспериментал изланиш методикаси анор мевасининг диелектрик хусусиятини (ўтказувчанлиги) қуйидаги експериментал методика орқали ўтказдик [195; -206б; 193; 340 б. ]
1. Олдиндан ташқи шунт ёндирилиб, қурилманинг (расм -8.) тайёрловидан сўнг, експериментал стендга ГЗ -10А генерация қўшилади;
2.Тўлқин ўтказгичнинг егилган жойига тўлқин ўтказгичнинг қисқа туташув тўлқин ўтказгичини улаймиз, фақат у маҳсулот билан (диелектрик) тўлдирилмаган бўлиши лозим;
3. Генераторни иситишдан сўнг, тўлқин линияси детекторининг ўрнини ўзгартириш билан, еркин таянч текислиги нисбатан тургʻун тўлқинга минимум ҳолати топилади;
4. Тургʻун тўлқинлар орасидаги масофа минимумларни ўлчаб, тўлқин ўтказгич тўлқин узунлиги ҳисобланади. Тўлқин узунлиги ўлчанган масофадан икки маротаба кўп етиб олинади.
5. Қисқа туташув тўлқин ўтказгичнинг қисми тадқиқ қилинаётган маҳсулот билан тўлдирилди. Тўлдиришда диелектрик (маҳсулот) тўлқин ўтказгич четларига зич ёпилишига еътибор қилиш керак.
6.Таянч текислигига нисбатан тургʻун тўлқинлар минимуми ҳолати ўлчанади.
7.Тургʻун тўлқин коеффициентини ўлчаш:

Бунда: максимал тургʻун тўлқиндаги микроамперметр кўрсаткичи;
минимал тургʻун тўлқинлар микроамперметр кўрсаткичи.
8. Худди шундай ўлчаш бошқа диелектрик қалинликда да ва . да ўлчанади.
9. ҳисобланади.
10. Ўлчанган ва ........ учун:
ва ҳисобланади.
11. Комплекс сон аниқланади:

12. тенгламаси ва нисбатан ечилади;
13. Бир неча комплекс сонларни ҳисоблаймиз:

14. Худди шундай диелектрик қалинлиги учун ҳисоблаймиз:
ва

15. Комплекс сонини аниқлаш;

ва қуйидаги тенглама ечилади

16. Бир нечта комплекс сонни ҳисоблаймиз

17. Мос келган миқдорини танлаб , ва ҳисобланади:

бунда: тўлқин ўтказгич кенг қисмининг узунлиги.
Бугʻдой дони, ун, ноннинг қобиг‘и (майдаланган) ва юмшоқ қисмининг диелектрик хусусиятини (ўтказувчанлиги) експериментал тадқиқоти [196. 56-57; 191.1-9б] юқорида келтирилган методика бўйича олинган ва ҳисобланган маълумотлар 13 — жадвалга киритилди:
13 -жадвал